KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Quan sát tranh bên và trao đổi với bạn:

• Tranh vẽ cảnh ở đâu?
• Bạn nhở đang làm gì?
• Em có suy nghĩ gì về việc làm của bạn nhỏ?

Trả lời

• Tranh vẽ cảnh nương ngô trên núi.
• Bạn nhỏ đang thu hoạch ngô.
• Các bạn nhỏ thật chăm chỉ, siêng năng nhưng cũng nhiều khó khăn, vất vả. Bằng tuổi em, em được đi học đến trường, chỉ việc ăn và học nhưng các bạn phải làm cả những công việc của người lớn.

KHÁM PHÁ VÀ LUYỆN TẬP

Bài đọc: Lên nương - Lục Mạnh Cường

(SGK tiếng việt 4 tập 1 chân trời bài 4)

Câu hỏi 1: Cảnh cao nguyên trong đoạn đầu được tả bằng những hình ảnh nào?

Trả lời

• Một cơn gió thổi từ phía thung lũng lên mát rượi.
• Mùi ngô non thơm dịu trong gió.
• Cao nguyên đang mùa xanh mát.
• Ngô, cỏ voi và những loại cỏ khác đón những cơn mưa mùa hạ vươn lên xanh ngắt.

Câu hỏi 2: Mỗi cách nói sau có gì thú vị?

a. Những bó cỏ voi đều "chạy" từ trên nương về trên lưng của bố.

b. Lưng con còn nhỏ lắm. Không đủ sức nuôi hai con bò đâu.

Trả lời

a. Những bó cỏ voi đều "chạy" từ trên nương về trên lưng của bố: thể hiện sự hài hước, hóm hỉnh của tác giả để diễn tả sự nhanh nhẹn, khỏe khoắn của bố khi gánh cỏ voi về.

b. Lưng con còn nhỏ lắm. Không đủ sức nuôi hai con bò đâu: thể hiện sự yêu thương của bố đối với con. Bố sợ con còn nhỏ, sợ con vất vả vì công việc cắt cỏ nuôi bò nặng nhọc.

Câu hỏi 3: Những chi tiết nào cho thấy Liêm rất vui và sẵn sàng với công việc?

Trả lời

Những chi tiết cho thấy Liêm rất vui và sẵn sàng với công việc là:

• "Không sao. Con đi hai chuyến. Mỗi chuyến một bó cỏ là đủ rồi".
• Vậy là chiều nay, Liêm lên nương thật sớm.

Câu hỏi 4: Cách tả mặt trời và nắng đoạn cuối có gì hay?

Trả lời

Cách tả mặt trời và nắng thể hiện sự hóm hỉnh, ngộ nghĩnh của tác giả: mặt trời mới đi hơn nửa đường một tí có nghãi là mặt trời mới đi qua thiên đỉnh, khi đó ánh nắng chiếu xuống mặt đất sẽ khá vuông góc với mặt đất nên bóng của Liêm tròn và dẹp.

Câu hỏi 5: Bài đọc giúp em biết thêm điều gì về cuộc sống của các bạn nhỏ ở vùng cao?

Trả lời

Bài đọc đã giúp em biết thêm nhiều điều đáng để học tập về cuộc sống của các bạn nhỏ vùng cao: các bạn nhỏ vùng cao phải sông trong điều kiện thiếu thốn về cơ sở vật chất, các bạn không có điều kiện để đến trường và phải làm những công việc phụ giúp gia đình nặng nhọc ngay từ khi còn bé,...

LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Luyện tập về danh từ

Bài tập 1: Tìm danh từ trong các câu ca dao, tục ngữ, đoạn văn dưới đây và xếp vào nhóm phù hợp:

a.

Tháng Chạp là tháng trồng khoai,

Tháng Giêng trồng đậu, tháng Hai trồng cà.

Tháng Ba cày vỡ ruộng ra,

Tháng Tư làm mạ mưa sa đầy đồng.

Ca dao

b.

Chuồn chuồn bay thấp thì mưa,

Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.

Tục ngữ

c. Bố đi câu cá về, không một lần nào chúng tôi không có quà.

Mở thùng câu ra là cả một thế giới dưới nước: cà cuống, niềng niễng đực, niềng niễng cái bò nhộn nhạo. Hoa sen đỏ, nhị sen vàng tỏa hương thơm lừng. Những con cá sộp, cá chuối quẫy tóe nước, mắt thao láo...

Theo Duy Khán

Trả lời

• Chỉ con vật: cà cuống, niềng niễng đực, niềng niễng cái, cá sộp, cá chuối, chuồn chuồn.
• Chỉ cây cối: khoai, đậu, cà, mạ, hoa sen.
• Chỉ thời gian: tháng
• Chỉ hiện tượng: mưa, nắng, râm

Bài tập 2: Tìm 2 - 3 danh từ cho mỗi nhóm dưới đây:

• Từ chỉ nghề nghiệp:
• Từ chỉ đồ dùng, đồ chơi:
• Từ chỉ các buổi trong ngày:
• Từ chỉ các mùa trong năm:

Trả lời

• Từ chỉ nghề nghiệp: giáo viên, bác sĩ, kĩ sư.
• Từ chỉ đồ dùng, đồ chơi: bút, thước, máy bay.
• Từ chỉ các buổi trong ngày: sáng, trưa, chiều, tối.
• Từ chỉ các mùa trong năm: Xuân, Hạ, Thu, Đông

Bài tập 3: Đặt 1 - 2 câu nói về một hiện tượng tự nhiên.

Trả lời

• Trời đang nắng chang chang bỗng tối rầm rồi đổ mưa ào ào.
• Chuồn chuồn bay thấp báo hiệu trời sắp mưa.

VIẾT

Viết bài văn kể chuyện

Đề bài: Viết bài văn kể lại câu chuyện đã đọc, đã nghe nói về lòng trung thực hoặc lòng nhân hậu.

Bài tập 1: Dựa vào dàn ý đã lập ở trang 17 (tiếng việt 4, tập 1), viết bài văn kể lại câu chuyện đã đọc, đã nghe.

Trả lời

       Trong cuộc sống, điều quan trọng nhất không phải của cải, vật chất, đôi khi đó chỉ đơn giản là một nụ cười, một cái nắm tay dành cho người bất hạnh cũng mang đến cho họ niềm hạnh phúc nhỏ bé, bởi đơn giản nó là sự cho đi tình người. Câu chuyện "Người ăn xin" của nhà văn Tuốc-ghê-nhép đã cho thấy điều đó.

       Truyện kể rằng nhân vật chính là một cậu bé đang đi trên phố bỗng gặp một người ăn xin. Người ăn xin với đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi thảm hại..., chìa đôi bàn tay sưng húp, bẩn thỉu cầu xin. Cậu bé vội lục lọi khắp các túi của mình, nhưng trong người cậu chẳng có gì đáng giá. Người ăn xin vẫn chìa tay, run lẩy bẩy. Cậu bé khi đó chỉ biết nắm chặt lấy đôi bàn tay run rẩy kia và nói rằng cậu không có gì để cho cả, mong ông lão đừng giận. Ông lão nhìn cậu bé, mỉm cười và nói: "Cháu ơi, cảm ơn cháu ! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.". Khi ấy, cậu bé chợt nhận ra cậu cũng đã nhận được chút gì đó của ông lão.

        Câu chuyện ấy đã để lại một ý nghĩa đáng quý rằng sự đồng cảm giữa con người với con người trong hoàn cảnh khó khăn, bất hạnh là điều rất đáng quý. Qua câu chuyện "Người ăn xin", em nhận thấy rằng thật ra lòng nhân ái và tình yêu thương không ai định nghĩa được, nhưng chúng ta vẫn có thể hiểu rằng chia sẻ, thấu hiểu, cảm thông chính là những điều làm nên sự ấm áp trong mối quan hệ giữa người với người. Hãy sống, hãy cho đi, hãy nhân rộng tình yêu thương để thế giới này ngập tràn những bông hoa của tình thương.

VẬN DỤNG

Đóng vai, nói và đáp lời động viên và khen ngợi của bố mẹ và chị Dua với Liêm

Trả lời

Bố mẹ: Con còn nhỏ mà thật chăm chỉ và hiếu thảo, đã biết phụ giúp cho bố mẹ.

Liêm: Không có gì đâu ạ, bố đã vất vả làm việc nên con cũng muốn giúp sức một chút thôi ạ.

Chị Dua: Cố gắng lên em nhé, đợi chị thi vào lớp Mười xong rồi chị sẽ phụ em gánh một bó.

Liêm: Dạ vâng ạ, chị cứ tập trung ôn thi vào lớp Mười nhé.