KHỞI ĐỘNG

Chia sẻ với bạn về một dòng sông mà em biết.

Trả lời

Sông Hồng (còn gọi là sông Cái, sông Thao, Nhị Hà, Nhĩ Hà) là con sông có tổng chiều dài là 1.149 km[1] bắt nguồn từ Vân Nam, Trung Quốc chảy qua miền Bắc Việt Nam và đổ ra vịnh Bắc Bộ. trên đất Việt Nam dài 510 km.[2] Đây là dòng sông quan trọng của nền văn hóa lúa nước Việt Nam.

KHÁM PHÁ VÀ LUYỆN TẬP

ĐỌC

Đọc bài thơ: Dòng sông mặc áo

(SGK Tiếng Việt 4 tập 2 chân trời bài 3)

Câu hỏi 1: Tác giả đã miêu tả dòng sông vào những thời điểm nào trong ngày?

Trả lời

Sáng, trưa, chiều, đêm, khuya.

Câu hỏi 2: Mỗi thời điểm trong ngày, dòng sông mặc áo màu gì? Vì sao?

Trả lời

• Sáng: áo hoa, áo lụa đào (do ánh nắng).
• Trưa: áo xanh (phản chiếu bầu trời xanh của buổi trưa).
• Chiều: màu hây hây ráng vàng (màu hoàng hôn).
• Đêm: nền nhung tím trăm ngàn sao lên, thêu trước ngực vầng trăng (phản chiếu mặt trăng, sao và bầu trời đêm).
• Khuya: áo đen (đêm khuya có màu đen).

Câu hỏi 3: Vì sao tác giả nhận xét dòng sông rất "điệu"?

Trả lời

Mỗi thời điểm trong ngày, dòng sông đều khoác lên mình một chiếc áo khác nhau vô cùng đẹp mắt.

Câu hỏi 4: Em thích hình ảnh nào trong bài? Vì sao?

Trả lời

Khuya rồi, sông mặc áo đen

Nép trong rừng bưởi lặng yên đôi bờ...

Hình ảnh con sông khi về đêm khoác lên mình bộ áo màu của trời khuya tạo cảm giác huyền bí và tĩnh lặng. Dòng sông lúc này dường như cũng chìm vào giấc ngủ với vạn vật.

Đọc mở rộng

a. Tìm đọc một bài thơ hoặc bài ca dao viết về:

• Vẻ đẹp của con người.
• Vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước.
• ...

Trả lời

Bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" - Huy Cận (vẻ đẹp của con người lao động)

Mặt trời xuống biển như hòn lửa.

Sóng đã cài then, đêm sập cửa.

Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,

Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng : cá bạc biển Đông lặng,

Cá thu biển Đông như đoàn thoi

Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.

Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi !

Thuyền ta lái gió với buồm trăng

Lướt giữa mây cao với biển bằng,

Ra đậu dặm xa dò bụng biển,

Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,

Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,

Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.

Đêm thở : sao lùa nước Hạ Long.

Ta hát bài ca gọi cá vào,

Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao.

Biển cho ta cá như lòng mẹ

Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,

Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.

Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông,

Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

Câu hát căng buồm với gió khơi,

Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.

Mặt trời đội biển nhô màu mới,

Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.

b. Ghi chép từ ngữ, hình ảnh đẹp trong bài thơ hoặc bài ca dao vào nhật ký đọc sách.

Trả lời

Mặt trời xuống biển như hòn lửa.

Sóng đã cài then, đêm sập cửa.

Thuyền ta lái gió với buồm trăng.

...

d. Thi nghệ sĩ nhí: Đọc và nói 1 - 2 câu bày tỏ tình cảm, cảm xúc của em về con người hoặc cảnh đẹp được nhắc đến trong bài thơ hoặc bài ca dao.

Trả lời

"Mặt trời xuống biển như hòn lửa"

Thật là một cảnh tượng đẹp lúc hoàng hôn, khi ngày sắp kết thúc. Mặt trời đỏ rực như hòn lửa.

LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Câu hỏi 1: Xác định chủ ngữ, vị ngữ của mỗi câu trong đoạn văn sau:

Phút yên tĩnh của rừng ban mai dần dần biến đi. Chim hót líu lo. Nắng bốc hương hoa tràm thơm ngây ngất. Gió đưa mùi hương ngọt lan xa, phảng phất khắp rừng.

Theo Đoàn Giỏi

Trả lời

Phút yên tĩnh của rừng ban mai / dần dần biến đi.

                     CN                                     VN

Chim / hót líu lo

CN          VN

Nắng / bốc hương hoa tràm thơm ngây ngất.

CN                             VN

Gió / đưa mùi hương ngọt lan xa, phảng phất khắp rừng.

CN                                  VN

Câu hỏi 2: Tìm từ ngữ phù hợp thay cho ... trong mỗi câu sau để câu văn cụ thể, sinh động hơn:

a. Đàn cò trắng ... bay.

b. Những đoá hoa hồng toả hương ....

c. Giờ tan tầm, xe cô đi lại ....

d. Dưới hồ, đàn cá ... bơi lội.

Trả lời

a. Đàn cò trắng vỗ cánh bay.

b. Những đoá hoa hồng toả hương thơm ngát.

c. Giờ tan tầm, xe cô đi lại tấp nập.

d. Dưới hồ, đàn cá tung tăng bơi lội.

Câu hỏi 3: Viết một đoạn văn (từ 4 đến 5 câu) tả một loại quả em thích. Xác định chủ ngữ, vị ngữ của mỗi câu trong đoạn văn.

Trả lời

Trái táo xanh nhà em khi chín cũng chỉ lớn như chén trà. Quả tuy bé nhưng ăn ngon lắm. Thịt quả chắc, ăn giòn mà ngọt thanh. Lớp vỏ có màu xanh hơi ngả vàng. Hạt táo bên trong cũng nhỏ, chỉ độ viên bi ve. Mỗi mùa táo đến, em có thể ăn táo xanh suốt cả tuần mà chẳng thấy chán.

Trái táo xanh nhà em khi chín / cũng chỉ lớn như chén trà.

                       CN                                      VN

Quả / tuy bé nhưng ăn ngon lắm.

CN                   VN

Thịt quả / chắc, ăn giòn mà ngọt thanh.

CN                           VN

Lớp vỏ /có màu xanh hơi ngả vàng.

CN                           VN

Hạt táo bên trong / cũng nhỏ, chỉ độ viên bi ve.

          CN                                    VN

Mỗi mùa táo đến, em / có thể ăn táo xanh suốt cả tuần mà chẳng thấy chán.

                             CN                                     VN

VIẾT

Câu hỏi 1: Đọc các đoạn văn sau và thực hiện yêu cầu:

a. Mỗi dịp Tết, cây đào phai nở rộ làm bừng sáng cả một góc vườn. Nổi bật trên cành cây mảnh dẻ và mấy búp lá xanh non là những chùm hoa đơm đặc. Hoa đào có năm cánh mỏng, màu phớt hồng. Hoa mới nở chúm chím, ôm ấp nhụy màu vàng tươi. Khi nở hết, những cánh hoa mềm mại, rung rinh trong gió như muôn ngàn cánh bướm.

Theo Minh Hương

• Đoạn văn tả bộ phận nào của cây đào?
• Tác giả quan sát bộ phận ấy bằng những giác quan nào? 
• Tác giả dùng từ ngữ, hình ảnh nào để tả bộ phận ấy?

b. Trời càng nắng gắt, hoa giấy càng bồng lên rực rỡ. Màu đỏ thắm, màu tím nhạt, màu da cam, màu trắng muốt tinh khiết,... Vòm cây lá chen hoa bao trùm cả ngôi nhà lẫn mảnh sân nhỏ phía trước. Hoa giấy đẹp một cách giản dị. Mỗi cánh hoa giống hệt một chiếc lá, chỉ có điều mỏng manh hơn và có màu sắc rực rỡ. Lớp lớp hoa giấy rải kín mặt sân, nhưng chỉ cần một làn gió thoảng, chúng tản mát bay đi mất.

Theo Trần Hoài Dương

• Đoạn văn tả hoa giấy vào thời điểm nào?
• Tác giả dùng từ ngữ, hình ảnh nào để tả vẻ đẹp của hoa giấy vào thời điểm đó?
• Tìm và nêu tác dụng của hình ảnh so sánh trong đoạn văn.

Trả lời

a. 

• Hoa đào.
• Thị giác.
• Nở rộ làm bừng sáng cả một góc vườn; những chùm hoa đơm đặc; năm cánh mỏng, màu phớt hồng; Hoa mới nở chúm chím, ôm ấp nhụy màu vàng tươi; những cánh hoa mềm mại, rung rinh trong gió như muôn ngàn cánh bướm.

b.

• Lúc trời nắng gắt (mùa hè, lúc hoa nở).
• bồng lên rực rỡ; Màu đỏ thắm, màu tím nhạt, màu da cam, màu trắng muốt tinh khiết; Vòm cây lá chen hoa; đẹp một cách giản dị; cánh hoa giống hệt một chiếc lá, chỉ có điều mỏng manh hơn và có màu sắc rực rỡ.
• Mỗi cánh hoa giống hệt một chiếc lá, chỉ có điều mỏng manh hơn và có màu sắc rực rỡ: giúp người đọc dễ dàng hình dung hình dạng và độ mỏng của cánh hoa.

Câu hỏi 2: Viết đoạn văn tả hoa của một cây hoa em thích, trong đoạn văn có hình ảnh so sánh hoặc nhân hoá.

Trả lời

Cây cúc họa mi trông giống như những cây cỏ dại. Với thân nhỏ dài mà mảnh mai. Lá cây cũng nhỏ mà dài như những sợi cỏ trên sân trống. Nhưng khi mùa thu đến, cây lột xác hoàn toàn, trở thành loài hoa đẹp đến ngây ngất. Hoa cúc họa mi không lớn. Khi còn là nụ, chỉ lớn chừng hạt lạc mà thôi. Khi nở bung thì lớn chừng chén trà. Nhụy hoa tròn đầy như cái cúc áo, màu vàng ruộm như rơm phơi chín nắng. Cánh hoa cúc nhỏ mà dài, mỏng manh. Cánh hoa xếp thành hai lớp, vừa không quá mỏng nhưng cũng không quá dài, tạo nên vẻ đẹp thướt tha và mềm mại. Chính vì nét đẹp ấy, mà người ta thường mặc áo dài khi chụp ảnh cùng cúc họa mi. Những bông cúc họa mi ấy mang vẻ đẹp thanh khiết, mộc mạc. Tuy giản dị nhưng không hề tầm thường.

Câu hỏi 3: Đọc lại và chỉnh sửa đoạn văn của em

Trả lời

Học sinh có thể thêm hình ảnh nhân hóa vào đoạn văn. VD: Mỗi khi có một làn gió thổi qua, cây cúc họa mi lại đung đua chơi đùa cùng với gió.

Câu hỏi 4: Chia sẻ đoạn văn trong nhóm và bình chọn:

Từ ngữ gợi tả             Hình ảnh đẹp                 Câu văn hay

Trả lời

• Nhưng khi mùa thu đến, cây lột xác hoàn toàn, trở thành loài hoa đẹp đến ngây ngất.
• Cánh hoa xếp thành hai lớp, vừa không quá mỏng nhưng cũng không quá dài, tạo nên vẻ đẹp thướt tha và mềm mại.
• ...

VẬN DỤNG

Nói nối tiếp để cùng bạn tả một loài hoa em biết, trong đó có hình ảnh so sánh.

Trả lời

Cây nguyệt quế thuộc loại thân gỗ mềm như cây hoa nhài, cây chè nhưng nó chỉ cao khoảng 1 mét. Cành cây, nhánh cây khép tán, lá um tùm xòe ra. Mỗi cành có nhiều nhánh, mỗi nhánh có nhiều tia, mỗi tia thường có bảy lá trổ về hai phía. Lá hình bầu dục, to bằng bề mặt đốt ngón tay trỏ trẻ em. Lá non xanh nhạt, lá bánh tẻ xanh biếc. Hoa mọc ở đầy tia lá. Một cây thường có hàng trăm, hàng ngàn tia lá; cây có bao nhiêu tia lá là có bấy nhiêu chùm hoa, chùm nụ. Khi nở hoa, trông như một mâm xôi nếp vồng lên thơm nức khắp sân thượng nhà em.