BÀI 9: TRAO ĐỔI CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ:

-       Nêu được khái niệm trao đổi chất ở tế bào.

-       Phân biệt được các hình thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất: vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động. Nêu được ý nghĩa của các hình thức đó. Lấy được ví dụ minh hoạ.

-       Trình bày được hiện tượng nhập bào và xuất bào thông qua biến dạng của màng sinh chất. Lấy được ví dụ minh hoạ.

-       Vận dụng những hiểu biết về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất để giải thích một số hiện tượng thực tiễn.

-       Làm được thí nghiệm và quan sát hiện tượng co và phản co nguyên sinh, thí nghiệm tính thấm có chọn lọc của màng tế bào sống.

2. Về năng lực

-       Năng lực sinh học:

●     Nhận thức sinh học:

+ Trình bày, phân biệt và nêu được ý nghĩa các hình thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

+ Hiểu được cơ chế và ý nghĩa của quá trình xuất, nhập bào.

●     Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng những hiểu biết về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất để giải thích một số hiện tượng thực tiễn (muối dưa, muối cà,…).

-       Năng lực chung:

●     Giao tiếp và hợp tác:

+ Biết sử dụng ngôn ngữ kết hợp với các phương tiện phi ngôn ngữ để trình bày cơ chế xuất bào, nhập bào.

+ Phân tích được các công việc cần thực hiện để hoàn thành nhiệm vụ của nhóm khi tìm hiểu về cơ chế vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

3. Phẩm chất

Trách nhiệm: Sẵn sàng chịu trách nhiệm về những nội dung đã trình bày trong quá trình học tập.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

-       SGK, SGV, SBT Sinh học, Giáo án.

-       Tranh phóng to các hình trong SGK: 9.2, 9.3, 9.5, 9.6.

-       Phiếu học tập: So sánh sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất: vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động.

-       Video về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất; Video về xuất bào, nhập bào.

2. Đối với học sinh

-       SGK, SBT Sinh học 10

-       Các dụng cụ học tập cần thiết theo yêu cầu của GV.

-       Biên bản thảo luận nhóm.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS trong học tập, ôn tập kiến thức đã học và gắn kết với kiến thức mới.

b. Nội dung:

- GV cho HS trả lời câu hỏi, lấy thêm ví dụ và yêu cầu HS dự đoán.

- GV dẫn dắt vào bài mới.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS về sự thay đổi hình thái của cây khi tưới nước.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS quan sát hình ảnh và đưa ra câu hỏi: Mô tả sự thay đổi hình thái của cây khi tưới nước. Em hãy giải thích sự thay đổi đó.

- GV đặt thêm câu hỏi thực tế cho HS: Điều gì sẽ xảy ra khi nhỏ một vài giọt nước hoa/ dầu gió ra bàn. Vì sao điều đó xảy ra?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS dựa vào hiểu biết cá nhân, kết hợp quan sát hình ảnh, suy nghĩ và trả lời các câu hỏi của GV.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS xung phong trả lời câu hỏi (HS không nhất thiết trả lời đúng):

+ Khi tưới nước, cây trở nên tươi và cứng cáp hơn vì nước rất cần thiết cho sự sinh trưởng, phát triển của cây. Nước được xem là chất xúc tác để giúp cây hấp thụ dinh dưỡng, các vi chất dinh dưỡng từ trong lòng đất một cách tốt nhất.

+ Khi nhỏ một giọt nước hoa hay dầu gió ra bàn, mùi nước hoa (dầu gió) sẽ lan tỏa khắp phòng do hiện tượng khuếch tán trong không khí.

- Các HS còn lại nêu ra ý kiến khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Mọi vật sống trên Trái Đất đều cần thực hiện trao đổi chất với môi trường và chuyển hóa năng lượng trong cơ thể để tồn tại. Vậy, các tế bào trong cơ thể sinh vật thực hiện quá trình này như thế nào? Để tìm hiểu cơ chế trao đổi chất qua màng sinh chất của tế bào, chúng ta hãy cùng bắt đầu bài học hôm nay – Bài 9: Trao đổi chất qua màng sinh chất.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về khái niệm trao đổi chất ở tế bào

a. Mục tiêu: Nêu được khái niệm trao đổi chất ở tế bào.

b. Nội dung:

- GV yêu cầu HS đọc thông tin mục I (SGK tr.55) để tìm hiểu khái niệm trao đổi chất ở tế bào.

- GV sử dụng kĩ thuật động não, yêu cầu HS kể tên các chất tế bào lấy vào và thải ra.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS về trao đổi chất của tế bào.

d. Tổ chức hoạt động: