1. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

Câu 1. Quá trình trao đổi khí ở thực vật, động vật diễn ra vào thời gian nào trong ngày?

Trả lời: Quá trình trao đổi khí ở thực vật, động vật diễn ra suổt ngày đêm.

• Ở động vật, trao đổi khí diễn ra trong quá trình hô hấp.
• Ở thực vật, trao đổi khí được thực hiện trong quá trình quang hợp và hô hấp.

Câu 2. Hãy cho biết cơ chế chung của sự trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường ngoài.

Trả lời: Sự trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường ngoài tuân theo cơ chế khuếch tán: các phân tử di chuyển từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp.

Câu 3. Nêu vai trò của sự trao đổi khí với cơ thể sinh vật.

Trả lời: Vai trò của sự trao đổi khí với cơ thể sinh vật: giúp cơ thể sinh vật trao đổi các chất khí (carbon dioxide, oxygen) với môi trường.

Câu 4. Cho biết mối liên quan giữa sự trao đổi khí và hô hấp tế bào.

Trả lời: Sự thông khí ở phổi và trao đổi khí ở tế bào có mối quan hệ mật thiết, khăng khít với nhau:

• Quá trình trao đổi khí ở phổi đã tạo điều kiện cho sự trao đổi khí ở tế bào, cung cấp O2và nhận CO2 từ quá trình trao đổi khí ở tế bào thải ra ngoài.
• Qúa trình trao đổi khí ở tế bào là động lực thúc đẩy quá trình trao đổi khí ở phổi (nhận O2 và thải CO2) do tế bào luôn cần O2 và sản phẩm thải ra từ quá trình

Luyện tập: Hoàn thành bảng thông tin về sự trao đổi khí ở động vật, thực vật trong bảng sau:

Luyện tập: Hoàn thành bảng:

2. TRAO ĐỔI KHÍ Ở THỰC VẬT

Câu 5. Khí khổng thường phân bố ở lớp biểu bì mặt trên hay mặt dưới của lá cây?

Trả lời:Cách phân bố của khí khổng:

• Ở cây một lá mầm, khí khổng phân bố ở cả biểu bì mặt trên và mặt dưới của lá.
• Ở cây hai lá mầm, khí khổng tập trung chủ yếu ở biểu bì mặt dưới lá.

Câu 6. Quan sát Hình 27.1, mô tả cấu tạo của khí khổng phù hợp với chức năng trao đổi khí ở thực vật.

Trả lời: Cấu tạo của khí khổng: gồm 2 tế bào hình hạt đậu áp sát vào nhau. Các tế bào này có thành trong dày, thành ngoài mỏng.

=> Tạo nên một khe hở (lỗ khí) giữa hai tế bào hạt đậu

Câu 7. Dựa vào Hình 27.2, hãy cho biết những chất khí nào có thể di chuyển ra, vào qua các khí khổng.

Trả lời: Khí oxygen và carbon dioxide có thể di chuyển ra, vào qua các khí khổng.

Câu 8. Khí khổng có vai trò gì đối với cây?

Trả lời: Vai trò của khí khổng đối với cây: 

• Giúp các loại khí khuếch tán vào và ra khỏi lá.
• Thực hiện quá trình thoát hơi nước cho cây.

Câu 9. Quan sát Hình 27.3, hãy mô tả sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây khi cây quang hợp và hô hấp.

Trả lời: Sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây khi cây quang hợp và hô hấp:

• Khi cây quang hợp, khí khổng mở ra cho carbon dioxide khuếch tán vào khoang chứa khí, thực hiện quá trình quang hợp và khuếch tán ra oxygen ngoài môi trường.
• Khi cây hô hấp, khí khổng mở ra cho oxygen khuếch tán vào khoang chứa khí, thực hiện quá trình hô hấp tế bào và khuếch tán carbon dioxide ra ngoài môi trường.

Luyện tập: Sự trao đổi khí có vai trò gì đối với thực vật và đối với môi trường?

Trả lời: Vai trò của sự trao đổi khí: 

• Đối với thực vật: giúp cây lấy nguyên liệu phục vụ cho các quá trình quang hợp và hô hấp, đồng thời thực hiện quá trình thoát hơi nước.
• Đối với môi trường: giúp cân bằng lượng khí oxygen và carbon dioxide trong không khí, đảm bảo cho quá trình hô hấp của các sinh vật khác.

Trả lời: Sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây khi cây quang hợp và hô hấp:

• Khi cây quang hợp, khí khổng mở ra cho carbon dioxide khuếch tán vào khoang chứa khí, thực hiện quá trình quang hợp và khuếch tán ra oxygen ngoài môi trường.
• Khi cây hô hấp, khí khổng mở ra cho oxygen khuếch tán vào khoang chứa khí, thực hiện quá trình hô hấp tế bào và khuếch tán carbon dioxide ra ngoài môi trường.

Trả lời: Vai trò của sự trao đổi khí: 

• Đối với thực vật: giúp cây lấy nguyên liệu phục vụ cho các quá trình quang hợp và hô hấp, đồng thời thực hiện quá trình thoát hơi nước.
• Đối với môi trường: giúp cân bằng lượng khí oxygen và carbon dioxide trong không khí, đảm bảo cho quá trình hô hấp của các sinh vật khác.

Vận dụng: Vì sao ban đêm không nên để nhiều hoa hoặc cây xanh trong phòng ngủ đóng kín cửa?

Trả lời: Ban đêm không nên để nhiều hoa hoặc cây xanh trong phòng ngủ đóng kín cửa vì: 

• Vào ban đêm cây xanh ngừng quang hợp nhưng vẫn duy trì quá trình hô hấp.
• Nếu trong phòng ngủ đóng kín cửa để nhiều hoa hoặc cây xanh sẽ rất dễ bị ngạt thở, bởi trong quá trình hô hấp cây lấy đi rất nhiều khí oxygen, đồng thời thải carbon dioxide ra ngoài không khí => Chúng ta không thể hô hấp được.

3. TRAO ĐỔI KHÍ Ở ĐỘNG VẬT

Câu 10. Kể tên các cơ quan thực hiện trao đổi khí ở động vật.

Trả lời: Các cơ quan thực hiện sự trao đổi khí ở động vật: da, hệ thống ống khí, mang, phổi,...

Câu 11. Quan sát Hình 27.4, hãy cho biết các đại diện: giun đất, ruồi, cá, chó trao đổi khí qua các cơ quan nào.

Trả lời: Nhận xét:

• Giun đất trao đổi khí qua da.
• Ruồi trao đổi khí qua hệ thống ống khí.
• Cá trao đổi khí qua mang.
• Chó trao đổi khí qua phổi.

Câu 12. Quan sát Hình 27.5, hãy:

• Nêu tên các cơ quan trong hệ hô hấp ở người.
• Mô tả đường đi của khí oxygen và carbon dioxide qua các cơ quan hô hấp ở người.

Trả lời: Tên các cơ quan trong hệ hô hấp ở người: khoang mũi, khí quản, phế quản, phổi và các phế nang trong phổi.

• Đường đi của khí oxygen: khoang mũi → khi quản → phế quản → phổi → các phế nang → khuyếch tán vào máu và được vận chuyển đến để cung cấp cho các tế bào trong cơ thể.
• Đường đi của khí carbon dioxide: từ máu khuếch tán vào phế nang → đưa ra ngoài nhờ việc thở ra.

Câu 13. Vì sao khi tập thể dục hoặc vận động mạnh, sự trao đổi khí diễn ra nhanh hơn?

Trả lời: Khi tập thể dục hoặc vận động mạnh, sự trao đổi khí diễn ra nhanh hơn vì:

• Khi tập thể dục hoặc vận động mạnh, nhu cầu của cơ thể đối với năng lượng tăng lên. Phần lớn khí oxygen trong cơ thể đều dùng vào việc phân giải những chất tạo năng lượng như đường, mỡ, protein... 
• Để nồng độ khí oxygen trong máu không bị giảm xuống do tiêu hao quá mức, khi tín hiệu thiếu oxygen được phát ra, cơ quan chuyên đảm trách cảm nhận nồng độ khí oxygen sẽ chuyển thông tin nên não. Quá trình trao đổi khí sẽ được đẩy nhanh để đáp ứng nhu cầu về khí oxygen của cơ thể.

Câu 14. Xác định các cơ quan trao đổi khí của các sinh vật trong bảng sau:

Trả lời: Các cơ quan trao đổi khí của sinh vật trong bảng:

BÀI TẬP

1. Vẽ sơ đồ mô tả đường đi của khí qua khí khổng ở lá cây trong quá trình quang hợp và quá trình hô hấp.

Trả lời: Sơ đồ mô tả đường đi của khí qua khí khổng ở lá cây trong quá trình quang hợp:

• Sơ đồ mô tả đường đi của khí qua khí khổng ở lá cây trong quá trình hô hấp:

2. Vào những ngày trời nắng nóng, sự trao đổi khí của cây diễn ra nhanh hay chậm? Vì sao?

Trả lời: Vào những ngày trời nắng nóng, sự trao đổi khí của cây diễn ra chậm hơn vì khi nhiệt độ tăng cao, việc đóng mở khí khổng nhiều lần sẽ khiến tốc độ thoát hơi nước của cây tăng lên, gây mất nước, làm cho mô khô, lá bị đốt cháy,...

=> Cây phải giảm tốc độ trao đổi khí để giữ nước.

3. Vì sao khi bắt cá bỏ lên môi trường trên cạn sau một khoảng thời gian thì cá sẽ chết?

Trả lời:Bắt cá bỏ lên môi trường trên cạn sau một khoảng thời gian thì cá sẽ chết vì môi trường trên cạn có độ ẩm thấp và áp suất không khí lớn so với môi trường nước. Áp suất không khí làm mang bị xẹp, nắp mang dính chặt, diện tích trao đổi khí còn rất nhỏ và mang bị khô nên cá không hô hấp được.

4. Em hãy tìm hiểu và thiết kế một khẩu trang sáng tạo, am toàn từ các vật liệu dễ tìm dùng để học khói, bụi.

Trả lời:  HS tự thực hiện.