1. ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ NHÂN TỐ CHỦ YẾU ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA SINH VẬT

Câu 1. Quan sát Hình 35.1, hãy cho biết:

• Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam.
• Khoảng nhiệt độ thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi.

Trả lời:  Nhận xét:

• Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam: 5,6^oC và 42^oC.
• Khoảng nhiệt độ thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi: 23^oC đến 37^oC.

Câu 2. Từ bảng 35.1, nêu ảnh hưởng của nhiệt độ đến tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp.

Trả lời: Nhận xét:

• Trong khoảng từ 25^oC đến 31^oC, tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp có sự sinh trưởng mạnh mẽ nhất.
• Trong khoảng từ 18^oC đến 24^oC, tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp sinh trưởng tương đối ổn định.
• Trong khoảng từ 32^oC đến 35^oC, tỉ lệ sống, số lá, độ dài, bề rộng của tán cây lan hồ điệp sinh trưởng kém nhất trong ba khoảng nhiệt độ.

Câu 3. Quan sát Hình 35.2, cho biết ý nghĩa của sự phân tầng thực vật trong rừng mưa nhiệt đới đối với thực vật.

Trả lời:   Ý nghĩa của sự phân tầng thực vật trong rừng mưa nhiệt đới:

• Đáp ứng nhu cầu khác nhau về ánh sáng giữa các loài thực vật.
• Các loài ưa sáng thường nằm ở tầng tán rừng và tầng vượt tán.
• Các loài ưa tối nằm ở tầng dưới tán và tầng thảm xanh.

Câu 4. Cho biết dấu hiệu của trẻ bị còi xương do thiếu ánh sáng.

Mở rộng: Vì sao việc tắm nắng vào sáng sớm có lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của trẻ nhỏ?

Trả lời:  Dấu hiệu của trẻ bị còi xương do thiếu ánh sáng: trán dô, cong cột sống lưng, nổi rõ các xương sườn, phình to tại cổ tay và khuỷu tay, bụng trướng, chân cong.

Lợi ích của việc tắm năng vào sáng sớm đối với sự sinh trưởng và phát triển của trẻ nhỏ:

• Hấp thụ, tổng hợp vitamin D từ ánh sáng mặt trời để giúp xương phát triển chắc khoẻ, giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, phát triển hệ thần kinh,...
• Làm tăng lượng bạch cầu và các kháng thể tăng cường hệ miễn dịch.
• Giúp trẻ có giấc ngủ ngon hơn, cải thiện tâm trạng và cảm xúc.
• Ngăn ngừa tình trạng vàng da.
• Cải thiện quá trình đông máu.

Câu 5. Quan sát các Hình từ 34.4 đến 35.7, hãy cho biết những hậu quả xảy ra đối với thực vật, động vật và con người khi thiếu nước?

Trả lời:  Hậu quả xảy ra đối với thực vật, động vật và con người khi thiếu nước:

• Đối với thực vật: bị khô héo, chết, cây không lớn hay nảy mầm được.
• Đối với động vật, nhất là động vật biển: khô da, ngạt khí, hoạt động trao đổi chất trong cơ thể bị đình trệ, trực tiếp dẫn đến cái chết do cơ thể không điều tiết được với sự thay đổi đột ngột của môi trường.
• Đối với con người:
• Làm cơ thể bị nóng lên và quá tải.
• Dẫn đến các tình trạng khô da, chuột rút, chóng mặt, rối loạn nhịp tim hoặc nặng hơn có thể dẫn đến tụt huyết áp, ngất xỉu và suy nhược. 
• Khiến cơ thể mệt mỏi, buồn ngủ, đau đầu, chóng mặt, táo bón, thay đổi tâm trạng, dễ cáu gắt, lo lắng, đau khớp,... ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất làm việc, học tập và khả năng vận động.

Câu 6. Em hãy lấy ví dụ về vai trò của nước đối với thực vật.

Trả lời:  Ví dụ về vai trò của nước đối với thực vật: cung cấp nguyên liệu và tăng hiệu quả cho quá trình quang hợp, dẫn truyền các sản phẩm được tổng hợp trong quá trình quang hợp từ lá đến các bộ phận khác.

Câu 7. Quan sát Hình 35.7, 35.8, 35.9, cho biết sự khác nhau về hình thái giữa cây thiếu dinh dưỡng, cây thừa dinh dưỡng và cây đủ dinh dưỡng.

Trả lời: Sự khác nhau về hình thái giữa:

• Cây thiếu dinh dưỡng: phát triển chậm, thấp, lá vàng úa.
• Cây thừa dinh dưỡng: phát triển mạnh, cao vượt mức bình thường, lá xanh nhưng dễ rụng.
• Cây đủ dinh dưỡng: phát triển bình thường, cao vừa phải, lá xanh tốt.

Câu 8. Chế độ dinh dưỡng có liên quan đến sự phát triển về thể trạng của các em bé trong Hình 35.10 như thế nào?

Trả lời:  Mối quan hệ giữa chế độ dinh dưỡng và sự phát triển thể trạng của trẻ em trong Hình 35.10:

• Hình a. Thiếu chất dinh dưỡng: trẻ bị cói xương, suy dinh dưỡng.
• Hình b. Đủ chất dinh dưỡng: trẻ phát triển bình thường.
• Hình c. Thừa chất dinh dưỡng: trẻ bị thừa cân, béo phì.

Luyện tập: Hãy phân tích một ví dụ để chỉ ra sự ảnh hưởng của chất dinh dưỡng đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật.

Trả lời:  Ví dụ để chỉ ra sự ảnh hưởng của chất dinh dưỡng đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật:

• Trẻ thiếu vitamin D: chậm lớn, còi xương, cơ và khớp yếu, vàng da, dễ bị cảm lạnh hoặc mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Trẻ được cung cấp đầy đủ vitamin D: phát triển tốt, xương cứng chắc, hệ miễn dịch khoẻ mạnh, ngủ ngon, tinh thần sảng khoái, ít mắc bệnh.

2. ỨNG DỤNG SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN TRONG THỰC TIỄN

Quan sát Hình 35.11, trả lời các câu hỏi sau:

Câu 9. Mô hình xen canh có ý nghĩa gì đối với người nông dân?

Trả lời:  Ý nghĩa của mô hình xen canh đối với người nông dân:

• Trồng xen canh các loại cây khác nhau vừa hạn chế được sâu bệnh, vừa có tác dụng cải tạo, không làm cho đất trồng bị suy thoái.
• Giúp tận dụng nguồn ánh sáng, dinh dưỡng, nhiệt độ, độ ẩm phù hợp với các đặc tính sinh trưởng và phát triển của mỗi loại cây trồng khác nhau.
• Sử dụng tối đa diện tích đất trồng, không có chỗ cho cỏ dại mọc làm nơi trú ngụ cho các loại sâu hại trưởng thành.
• Làm tăng tính đa dạng của các loại cây trồng, cản trở sự phát triển, lây lan của các loài dịch gây hại (những loài chỉ dùng một loại cây nhất định để làm thức ăn).
• Tăng năng xuất cây trồng, tiết kiệm chi phí và thu về lợi nhuận khả quan.

Câu 10. Hãy cho biết ý kiến của em về việc sử dụng chất kích thích điều hoà sinh trưởng và phát triển ở thực vật.

Trả lời:  Việc sử dụng chất kích thích điều hoà sinh trưởng và phát triển ở thực vật là cần thiết để tiết kiệm thời gian và cho ra năng suất, lợi nhuận cao.

Luyện tập: Hãy kể tên một số ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong chăn nuôi, trồng trọt.

Trả lời:  Một số ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong chăn nuôi, trồng trọt:

• Trồng cây theo mô hình xen canh, luân canh, trồng màu,...
• Sử dụng chất kích thích sinh trưởng cho cây trồng, các chế phẩm sinh học (trộn gừng tỏi vào thức ăn, lên men cám gạo,...) trong chăn nuôi lợn,...
• ...

Câu 11. Quan sát Hình 35.12 và 35.13, hãy cho biết một số ứng dụng được sử dụng nhằm nâng cao năng suất vật nuôi.

Trả lời: . Một số ứng dụng được sử dụng nhằm nâng cao năng suất vật nuôi:

• Xây dựng chuồng trại theo mô hình khép kín, có máng ăn uống tự động, quạt thông khí.
• Tạo giống lai: mướp đắng với mướp, lợn đen (lai giữa lợn bản địa với lợn ngoại nhập),...
• Điều chỉnh nhiệt độ buồng nuôi tằm, chuồng nuôi gà,...
• Sử dụng thức ăn tổng hợp kích thích tăng trưởng cho gia súc, gia cầm.
• ...

Câu 12. Quan sát Hình 35.14, hãy chỉ ra giai đoạn muỗi gây hại cho con người.

Trả lời:  Giai đoạn muỗi gây hại cho con người: giai đoạn muỗi trưởng thành.

Câu 13. Trong Hình 35.15 ở giai đoạn nào trong vòng đời bướm có khả năng phá hoại mùa màng?

Trả lời:  Trong vòng đời của bướm, sâu bướm là giai đoạn có khả năng phá hoại mùa màng vì ở giai đoạn này, bướm cần rất nhiều năng lượng và chất dinh dưỡng để trải qua nhiều lần lột xác và đạt được hình thái nhộng.

Luyện tập: Hai bạn lớp em đang tranh luận về cách diệt trừ muỗi. Bạn thứ nhất cho rằng chỉ nên diệt muỗi trưởng thành vì chỉ ở giai đoạn này chúng mới gây hại. Còn bạn thứ hai cho rằng nên diệt chúng cả ở các giai đoạn khác. Hãy cho biết ý kiến của em về vấn đề này.

Trả lời:  Chúng ta nên diệt muỗi ở tất cả các giai đoạn vì không chỉ muỗi trưởng thành mà trong các giai đoạn khác, muỗi cũng có khả năng gây hại gián tiếp cho con người (các bể chứa nước, thùng, xô, lu đựng nước trong nhà là nơi lí tưởng cho ấu trùng muỗi sốt xuất huyết sinh trưởng và phát triển,...).

Vận dụng:

• Vì sao khi nuôi cá trong bể kính, mỗi khi thay nước mới người ta chỉ thay khoảng 2/3 lượng nước, giữ lại 1/3 lượng nước cũ trong bể?
• Để tăng năng suất cho cây thanh long, người ta thường thắp đèn chiếu sáng cho cây vào ban đêm, em hẫy cho biết cơ sở khoa học của việc làm này là gì?

Trả lời: 

• Khi nuôi cá trong bể kính, mỗi khi thay nước mới người ta chỉ thay khoảng 2/3 lượng nước, giữ lại 1/3 lượng nước cũ trong bể để không loại bỏ hết các vi sinh vật có lợi cho cá và tránh làm cá sốc với môi trường mới.
• Cơ sở khoa học của việc tăng năng suất cho cây thanh long bằng cách thắp đèn chiếu sáng cho cây vào ban đêm:
• Thanh long là loại cây ngày dài, ưa ánh sáng.
• Việc chiếu sáng vào ban đêm sẽ giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt hơn => Thu hoạch sớm và có thể thu hoạch trái vụ => Tiết kiệm thời gian, đem lại lợi nhuận cao.

BÀI TẬP

Câu 1. Hãy vẽ đồ thị thể hiện sự phụ thuộc sinh trưởng của tằm vào nhiệt độ?

Trả lời:  Đồ thị thể hiện sự phụ thuộc sinh trưởng của tằm vào nhiệt độ:

Câu 2. Cho biết giới hạn trên, giới hạn dưới về nhiệt độ của tằm.

Trả lời: Giới hạn trên: 35^oC, giới hạn dưới: 15^oC.

Câu 3. Khi nuôi tằm, người ta thường để tằm trong chỗ tối và kín gió. Em hãy giải thích lí do vì sao.

Trả lời: Khi nuôi tằm, người ta thường để tằm trong chỗ tối và kín gió vì:

• Tằm là động vật máu lạnh, hằng nhiệt, không ưa ánh sáng và gió.
• Ánh sáng mạnh làm nhiệt độ thay đổi thất thường khiến tằm dễ sinh bệnh, năng suất kén giảm.
• Đặc biệt đối với gió đông thổi mạnh lúc giao mùa (xuân - hè) rất có hại đối với tằm do nhiệt độ, ẩm độ tăng cao đột ngột làm cơ thể suy nhược. Nếu tằm đang ăn thì ứa nước bọt teo đít rồi chết. Nếu tằm chín thì đứng né rồi chết đen.