1. Vị trí địa lí và phạm vi châu Phi

Câu hỏi. Đọc thông tin và quan sát hình 9.2, hãy cho biết:

• Châu Phi giáp với các biển, đại dương nào.
• Đặc điểm nổi bật về vị trí địa lí, hình dạng và kích thước của châu Phi.

Lời giải:

• Châu Phí giáp với: Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương, Địa Trung Hải, biển Đỏ
• Hình dạng: Châu Phi có dạng hình khối, đường bờ biển ít bị chia cắt, có rất ít các vịnh biển và bán đảo lớn.
• Kích thước: Diện tích khoảng 30,3 triệu km, châu Phi là châu lục lớn thứ ba trên thế giới.
• Đặc điểm vị trí địa lí:
• Phần lục địa của châu Phi kéo dài từ khoảng 3721'B đến 34°5I'N.
• Đại bộ phận lãnh thổ nằm giữa hai chí tuyến, tương đối cân xứng hai bên đường
• Châu Phi được bao bọc bởi các biến và đại dương, tiếp giáp với lục địa Á – Âu qua biển Địa Trung Hải và Biển Đỏ, hai biến này được nối với nhau qua kênh đào Xuy-ê.

2. Đặc điểm thiên nhiên

Câu hỏi 1. Đọc thông tin và quan sát hình 9.2, hãy:

• Xác định các sơn nguyên, bồn địa, các dãy núi của châu Phi.
• Nêu tên các khoáng sản chủ yếu và sự phân bố của chúng.

Lời giải:

Địa hình: là một khối cao nguyên khổng lồ, với độ cao trung bình là 750 m, trên đó chủ yếu là các sơn nguyên xen bồn địa thấp. Châu Phi có rất ít núi cao và đồng bằng thấp.

• Ở Bắc Phi có dãy núi trẻ At-lat, các đồng bằng ven Địa Trung Hải, lùi xuống phía nam là hoang mạc Xa-ha-ra - hoang mạc nhiệt đới lớn nhất thế giới.
• Phần lớn Nam Phi có độ cao trung bình hơn 1000 m.
• Các sơn nguyên cao tập trung ở phía đông, phần trung tâm là các bồn địa. 

Khoáng sản: Châu Phi có tài nguyên khoảng sản phong phú, nhiều kim loại quý hiếm, một số loại có trữ lượng lớn như: vàng, kim cương, u-ra-ni-um, đồng, dầu mỏ, phốt phát,...

Câu hỏi 2. Đọc thông tin và quan sát hình 9,2, hình 9.3, hãy giải thích vì sao châu Phi có khí hậu nóng và khô.

Lời giải:

Châu Phi có khí hậu nóng và khô do chịu tác động của:

• Vị trí địa lí
• Hình dạng lãnh thổ
• Địa hình
• Các dòng biển nóng, lạnh ven bờ

Câu hỏi 3. Đọc thông tin và quan sát hình 9.2, hãy

• Nhận xét đặc điểm mạng lưới sông, hồ của châu Phi.
• Xác định và đọc tên một số sông, hồ lớn của châu Phi.

Lời giải:

• Mạng lưới sông, hồ của châu Phi kém phát triển và phân bố không đều. Nguồn cung cấp nước cho sông ở đây chủ yếu do mưa.
• Phần lớn các sông ở châu Phi có nhiều thác ghềnh. Các hồ lớn hầu hết có nguồn gốc kiến tạo và tập trung ở Đông Phi. 
• Các sông, hồ có giá trị cho giao thông, cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt của con người.
• Các sông lớn là: sông Nin, sông Công-gô, sông Dăm-be-di,..
• Các hồ lớn: hồ Sat, Victoria

Câu hỏi 4. Đọc thông tin và quan sát hình 9.2, hãy nêu tên một số loài động vật địa phương của châu Phi và sự phân bố của chúng.

Lời giải:

Châu Phi có thành phần thực vật, động vật rất phong phú và đa dạng, có nhiều loài địa phương độc đáo.

• Thực vật có keo, bao báp, cọ dầu, cỏ voi....
• Động vật có hươu cao cổ, ngựa vằn, voi, hà mã, sơn dương, tê giác đen, khi Gô-rin, sư tử,... 

3. Vấn đề môi trường trong sử dụng thiên nhiên

Câu hỏi. Đọc thông tin và quan sát hình 9.4, hình 9.5 hãy cho biết vì sao buôn bán trái phép sừng tê giác và ngà voi lại phổ biến trên thế giới.

Lời giải:

Nạn buôn bán trái phép sừng tê giác đen và ngà voi phổ biến trên thế giới vì:

• Việc buôn bán sừng tê giác đen và ngà voi mang lại giá trị kinh tế cao.
• Một bộ phận người dân có niềm tin hoang đường về tác dụng chữa bệnh thần kì của sừng tê giác.
• Sử dụng ngà voi làm đồ trang sức hay trang trí nội thất.
• Hiện nay, tê giác và voi đang dần có nguy cơ tuyệt chủng bởi nạn buôn bán trái phép nên càng trở nên quý hiếm và được truy lùng ở mọi nơi.

Luyện tập

Câu hỏi 1. Quan sát hình 9.2, hãy nhận xét đặc điểm đường bờ biển châu Phi.

Lời giải:

Đặc điểm đường bờ biển của châu Phi ít bị chia cắt.

Câu hỏi 2. Hãy cho biết các dòng biển nóng và dòng biển lạnh có ảnh hưởng như thế nào đến lượng mưa ở các vùng ven biển châu Phi.

Lời giải:

Các dòng biển nóng, lạnh đã ảnh hưởng tới lượng mưa các vùng ven biển châu Phi:

• Dòng biển lạnh Ca-na-ri chảy ven bờ biển Tây Bắc châu Phi, dòng biển lạnh Ben-ghê-la chảy ven bờ biển Tây Nam châu Phi, lượng mưa vùng ven biển dưới 200mm.
• Dòng biển nóng Ghi-nê chảy ven vịnh Ghi-nê, lượng mưa vùng ven biển trên 2.000mm.
• Dòng biển nóng Xô-ma-li, dòng biển nóng Mô-dăm-bích, dòng biển nóng Mũi Kim chảy ven bờ biển Đông châu Phi, lượng mưa vùng ven biển từ 1000mm đến 2.000mm.

Vận dụng

Câu hỏi. Môi trường tự nhiên châu Phi sẽ ra sao nếu nạn buôn bán động vật hoang dã (vai, tế giác,...) diễn ra phổ biến.

Lời giải:

Nếu nạn buôn bán động vật hoang dã (vai, tế giác,...) diễn ra phổ biến sẽ ảnh hưởng lớn đến mối trường châu Phi:

• Một số loài có nguy cơ tuyệt chủng
• Ảnh hưởng đến sự đa dạng sinh học của châu Phi,...