1. Chủ động tiến công để tự vệ (1075)

Câu hỏi. Đọc thông tin và quan sát hình 15, lược đồ 15.1, hãy làm sáng tỏ nét độc đáo trong kế sách của nhà Lý khi tấn công sang đất Tống.

Lời giải:

Nét độc đáo trong kế sách của nhà Lý khi tấn công sang đất Tống:

• Để đánh chiếm Đại Việt, nhà Tống một mặt xúi giục vua Chăm-pa đánh lên Đại Việt từ phía nam, mặt khác ngăn cản việc buôn bán của người dân hai nước và tìm cách mua chuộc các tù trưởng miền núi ở phía Bắc Đại Việt.
• Sớm phát hiện ý đồ xâm lược của nhà Tống, nhà Lý đã chủ động ứng 
• Trước đó, để ổn định phía nam, vua Lý Thánh Tông cùng Lý Thường Kiệt đem quân trấn áp Chăm-pa, đập tan ý đồ phối hợp với quân Tống của Chăm-pa.
• Đối với nhà Tống, ở phía bắc, Lý Thường Kiệt thực hiện chủ trương “Tiên phát chế nhân" (tiến công trước để chế ngự kẻ địch). Ông nói: “Ngồi yên đợi giặc không bằng đem quân đánh trước để chặn thế mạnh của giặc"..

2. Xây dựng phòng tuyến chuẩn bị kháng chiến (1076 - 1077)

Câu hỏi. Đọc thông tin và quan sát lược đồ 15.2, hãy làm rõ nét độc đáo của nhà Lý trong việc chuẩn bị kháng chiến.

Lời giải:

Nét độc đáo của nhà Lý trong việc chuẩn bị kháng chiến: Ở biên giới, lực lượng quân mai phục được bố trí tại những vị trí chiến lược.

• Tướng Lý Kế Nguyễn chỉ huy lực lượng chặn đánh thuỷ binh nhà Tống ở vùng Đông Kênh (khu vực nằm giữa đất liền và các đảo ở vùng biển Đông Bắc).
• Phòng tuyến Như Nguyệt ở phía bắc Thăng Long được gấp rút xây dựng, Lý Thường Kiệt chỉ huy lực lượng tại đây để chặn đánh đạo quân bộ của nhà Tống.

3. Tổ chức phản công và kết thúc chiến tranh (1077)

Câu hỏi. Đọc thông tin và quan sát lược đồ 15.3, hãy đánh giá nét độc đáo trong tổ chức phản công và chủ trương kết thúc chiến tranh của nhà Lý.

Lời giải:

Nét độc đáo trong tổ chức phản công và chủ trương kết thúc chiến tranh của nhà Lý:

• Chủ trương phản công:

Cuối năm 1076, quân Tống do Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy xuất phát tiến vào Đại Việt với 10 vạn bộ binh, 1 vạn kị binh, 20 vạn dân phu. Một đạo quân thuỷ do Hoà Mẫu chỉ huy theo đường biển vào tiếp ứng.

Tháng 1/1077, quân Tống vượt ải Nam Quan vào Đại Việt. Quân đội nhà Lý đánh những trận nhỏ, cản bước tiến của địch. Trên đường kéo vào Thăng Long, quân Tống bị chặn đánh ở phòng tuyến Như Nguyệt, nhiều lần tìm cách vượt phòng tuyến nhưng bị quân đội nhà Lý phản công mãnh liệt, buộc phải đóng quân ở bờ bắc sông Như Nguyệt để chờ quân thủy. Nhưng đạo quân thuỷ đã bị quân của Lý Kế Nguyên chặn đánh nên không thể tiến sâu để hỗ trợ đạo quân bộ.

Giữa lúc quân Tống rơi vào tình thế khó khăn, bế tắc, Lý Thường Kiệt đã chủ động kết thúc chiến tranh bằng thương lượng, đề nghị "giảng hoà”. Quách Quỳ nhanh chóng chấp nhận và rút quân về nước.