Mở đầu bài học:

Câu hỏi: Vào năm 1814, một nhóm người châu Âu phát hiện ra khu đền tháp Bô-rô-bu-đua (In-đô-nê-xi-a). Ngôi đền bị bao phủ bởi đất đá và cây cỏ nhưng vẫn khiến mọi người đều kinh ngạc vì sự kì vọng của nó. Trong nhiều thập kỉ sau đó, Bô-rô-bu-đua được UNESCO cùng nhiều nhà khoa học trên thế giới tham gia trùng tu, phục chế. Ngày 14/2/1983, công trình đã hoàn thành. Bô-rô-bu-đua là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu của Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại còn lại đến ngày nay. Hãy kể tên một số thành tựu văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại mà em biết.

Hướng dẫn trả lời:

Một số thành tựu văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại mà em biết: Chữ Chăm cổ, chữ Nôm, Đền Ăng-vo-vát (Cam-pu-chia), tháp Thạt Luổng (Lào), Phù điêu trên đài thờ Mỹ Sơn (Việt Nam), khu đền tháp Mỹ Sơn (Việt Nam),...

1. Hành trình phát triển của văn minh Đông Nam Á

Câu hỏi: Nêu những nét chính trong các giai đoạn phát triển của văn minh Đông Nam Á.

Hướng dẫn trả lời:

Những nét chính trong các giai đoạn phát triển của văn minh Đông Nam Á:

• Giai đoạn văn minh có những chuyển biến quan trọng (từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX): Gắn với quá trình suy yếu của các vương triều phong kiến và sự xâm nhập của CNTB phương Tây.
• Từ cuối TK XVIII, sự xâm nhập của CNTB phương Tây đã dẫn tới sự suy của các vương quốc trong khu vực này.
• Là thời kì văn minh ĐNA có những chuyển biến quan trọng, chịu ảnh hưởng của văn minh phương Tây, đạt được nhiều thành tựu trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế,...
• Giai đoạn phát triển rực rỡ (từ thế kỉ VII đến cuối thế kỉ XV): Gắn với sự hình thành và phát triển thịnh đạt của các quốc gia phong kiến.
• Các quốc gia phong kiến ĐNA bước vào thời kì phát triển rực rỡ về văn hóa trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của văn minh Ấn Độ và văn minh Trung Hoa.
• Giai đoạn hình thành và bước đầu phát triển (từ những thế kĩ trước và đầu công nguyên đến thế kỉ VII): Gắn với sự hình thành và phát triển của các quốc gia đầu tiên.
• Các quốc gia đã xuất hiện ở ĐNA như Văn Lang, Âu Lạc, Phù Nam, các quốc gia ở hạ lưu sông Chao-Phray-a.
• Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ và văn minh Trung Hoa đối với khu vực ĐNA đã thể hiện rõ nét.

2. Một số thành tựu tiêu biểu

a. Tín ngưỡng, tôn giáo

Câu hỏi: 

Câu 1. Em hãy trình bày một số nét tiêu biểu về tín ngưỡng, tôn giáo ở ĐNA trong thời kì cổ - trung đại. 

Câu 2. Hãy giải thích vì sao nhiều tôn giáo lớn trên thế giới được truyền bá và phát triển ở các quốc gia Đông Nam Á. 

Hướng dẫn trả lời:

Câu 1. Trình bày một số nét tiêu biểu về tín ngưỡng, tôn giáo ở ĐNA trong thời kì cổ - trung đại: 

• Tín ngưỡng:
• Trước khi chịu ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn từ bên ngoài, ở ĐNA đã tồn tại các hình thức tín ngưỡng bản địa phong phú, đa dạng. 
• Tín ngưỡng sùng bái tự nhiên.
• Tín ngưỡng phồn thực. 
• Tín ngưỡng thờ cúng người đã chết. 
• Các hình thức tín ngưỡng bản địa được bảo tồn trong quá trình phát triển của lịch sử ĐNA và tiếp tục tồn tại đến ngày nay như một nét văn hóa truyền thống độc đáo của các quốc gia trong khu vực. 
• Tôn giáo
• Các tôn giáo lớn của thế giới như Phật giáo, Hin-đu giáo, Hồi giáo,...lần lượt được du nhập vào ĐNA và có ảnh hưởng trong đời sống tinh thần của cư dân từng quốc gia trong khu vực. 
• Phật giáo du nhập từ khoảng những TK đầu Công nguyên và có vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội, văn hóa của cư dân nhiều nước. 
• Hồi giáo được truyền bá thông qua hoạt động thương mại của các thương nhân Ấn Độ vào khoảng thế kỉ XIII. Hồi giáo phát triển hưng thịnh ở ĐNA với sự ra đời của các quốc gia Hồi giáo. 
• Công giáo được truyền bá vào Phi-lip-pin vào đầu TK XVI và tiếp tục được truyền bá vào các nước khác trong khu vực. 
• Là một khu vực đa tôn giáo nhưng các tôn giáo ở ĐNA cùng tồn tạo, phát triển một cách hòa hợp. 

Câu 2. Nhiều tôn giáo lớn trên thế giới được truyền bá và phát triển ở các quốc gia Đông Nam Á vì: 

• ĐNA nằm trên con đường hàng hải nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương,  được xem như một ngã tư đường, cầu nối của những nền văn minh lớn trên thế giới. 
• Các hoạt động khai thác biển và buôn bán bằng đường biển là con đường để nhiều tôn giáo du nhập và được truyền bá tại các quốc gia ĐNA.

• Trước khi chịu ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn từ bên ngoài, ở ĐNA đã tồn tại các hình thức tín ngưỡng bản địa phong phú, đa dạng. 

b. Chữ viết và văn học

Câu hỏi:

Câu 1. Việc cư dân các nước Đông Nam Á sáng tạo ra chữ viết của mình có ý nghĩa như thế nào?

Câu 2. Kể tên một số tác phẩm văn học chữ Nôm tiêu biểu của Việt Nam thời kì trung đại mà em biết. 

Hướng dẫn trả lời:

Câu 1.

Ý nghĩa của việc cư dân các nước Đông Nam Á sáng tạo ra chữ viết của mình: Cư dân ĐNA đã sáng tạo ra một hệ thống chữ viết riêng để ghi ngôn ngữ bản địa của mình như: chữ Chăm cổ, chữ Khơ-me cổ, Mã Lai cổ, chữ Nôm của người việt,...Điều này thể hiện cư dân Đông Nam Á đã tiếp thu văn hoá Ấn Độ một cách hoà bình, trên cơ sở chủ động lựa chọn những yếu tố phù hợp trong quá trình lập quốc và phát triển

Câu 2.

Một số tác phẩm văn học chữ Nôm tiêu biểu của Việt Nam thời kì trung đại: Truyện Kiều (Nguyễn Du), Chinh phụ ngâm (nguyên tác chữ Hán của Đặng Trần Côn), Cung oán ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều, thơ Hồ Xuân Hương, thơ Bà Huyện Thanh Quan, Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô gia văn phái...

c. Kiến trúc, điêu khắc

Câu hỏi:

Câu 1. Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh ĐNA. Em ấn tượng nhất với thành tựu nào nhất? Vì sao?

Câu 2. Em có nhận xét gì về giá trị trường tồn của những thành tựu văn minh ĐNA thời kì cổ - trung đại?

Hướng dẫn trả lời:

Câu 1. 

- Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh ĐNA:

• Kiến trúc: Cư dân ĐNA đã tạo dựng hàng loạt các cồng trình (đền, chùa, tháp) mang phong cách Phật giáo và Hin-đu giáo ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ nhưng có vẫn có nét độc đáo riêng, thể hiện bản sắc văn hóa riêng của từng dân tộc.
• Điêu khắc chủ yếu là phù điêu và tượng. Trước khi tiếp thu ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn từ bên ngoài, cư dân ĐNA đã sáng tạo ra nghệ thuật tạo hình độc đáo và đa dạng thể hiện qua nghệ thuật chạm khắc hoa văn trang trí trên các hiện vật bằng gốm, đồng. 
• Trên nền tảng văn hóa bản địa, cư dân ĐNA tiếp thu có chọn lọc những thành tựu từ bên ngoài để sáng tạo một nền nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc mang đậm bản sắc riêng của mình. 

- Em ấn tượng nhất với thành tựu quần thể kiến trúc đền Bô-rô-bu-đua nhất (In-đô-nê-xi-a) nhất vì: Đây là một trong những di tích Phật giáo lớn nhất thế giới, được xây dựng theo phong cách kiến trúc Phật giáo Java, pha trộn với tục thờ cúng tổ tiên của người In-đô-nê-xi-a bản địa cũng như các khái niệm nhập Niết-bàn của Phật giáo. Ngôi đền đã cho thấy sự ảnh hưởng của phong cách Gupta, phản ánh ảnh hưởng của Ấn Độ trong khu vực, nhưng vẫn mang những nét đặc sắc In-đô-nê-xi-a riêng biệt.

Câu 2. 

Nhận xét về giá trị trường tồn của những thành tựu văn minh ĐNA thời kì cổ - trung đại: Những thành tựu văn minh của cư dân Đông Nam Á đã làm cho khu vực có một bản sắc văn hóa riêng. Cùng với sự phát triển kinh tế của khu vực, những giá trị văn hóa truyền thống, văn minh của các nước Đông Nam Á luôn trường tồn, thách thức thời gian và ngày càng được chú trọng, phát huy, trở thành một động lực quan trọng cho sự phát triển của mỗi quốc gia và của các khu vực.