Mở đầu bài học:
Câu hỏi: Em có biết vào thời điểm năm 2021, để đi từ Hà Nội vào Thành phố Hồ Chí Minh bằng máy bay sẽ mất khoảng gần 2 giờ, bằng tàu hỏa (loại có tốc độ cao nhất) mất khoảng 30 giờ, còn đi xe đạp có thể mất tới gần 1000 giờ, ... Như vậy nếu không có những phương tiện giao thông hiện đại thì con người sẽ tốn rất nhiều thời gian và công sức để di chuyển giữa các vùng. Tàu hòa, ô-tô, tàu thủy, máy bay là một số thành tựu tiêu biểu của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại. Vậy các cuộc cách mạng công nghiệp đó diễn ra trong bối cảnh nào và có những thành tựu gì nổi bật? Những thành tựu ấy có ý nghĩa và tác động gì đối với thế giới?
Hướng dẫn trả lời:
a. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất
- Cách mạng công nghiệp diễn ra đầu tiên ở Anh vào cuối thế kỉ XVIII sau đó nhanh chóng lan rộng ra các nước châu Âu và Bắc Mĩ.
- Thành tựu: Đạt được nhiều thành tựu trong việc phát minh mát móc cơ khí như máy kép sợi Gien-ni, máy kéo sợi bằng sức nước, máy hơi nước...Ngành luyện kim và giao thông vận tải cũng đạt được những thành tựu quan trọng.
b. Cách mạng công nghiệp lần thứ hai
- Bối cảnh: Đầu thế kỉ XIX, nhiều nước tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ tuy vẫn còn là nước nông nghiệp nhưng có nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển công nghiệp. Bên cạnh đó, các ngành khoa học Vật lí, Hoá học, Sinh học,... cũng đạt được nhiều thành tựu.
- Thành tựu: Phát minh nhiều may móc hiện đại hơn, phát hiện các nguyên liệu mới.
c. Ý nghĩa và tác động của cách mạng công nghiệp
- Ý nghĩa:
- Làm thay đổi cách thức tổ chức sản xuất, tạo ra nhiều nguyên liệu mới, thúc đẩy công nghiệp phát triển, nâng cao năng suất lao động,...
- Góp phần thúc đẩy sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhiều ngành kinh tế khác, đặc biệt là nông nghiệp và giao thông vận tải, thông tin liên lạc,...
- Thúc đẩy sản xuất phát triển và cải thiện cuộc sống con người.
- Tác động: Các cuộc cách mạng giúp xã hội phát triển đồng thời hình thành 2 giai cấp đối kháng là tư sản và vô sản. Giữa 2 giai cấp có sự cạnh tranh gay gắt. Cuộc cách mạng công nghiệp cũng đem đến những biến chuyển vô cùng to lớn tới đời sống văn hóa của nhân dân. Tuy nhiên, 2 cuộc cách mạng công nghiệp cũng có những mạt hạn chế như làm ô nhiễm môi trường, gây ra chiến tranh...
1. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất
a. Bối cảnh lịch sử
Câu hỏi:
Câu 1. Trong các Hình 2, 3, 4 và thông tin trong mục a, em hãy trình bày bối cảnh của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất ở Anh.
Câu 2. Theo em, tại sao cách mạng công nghiệp lần thứ nhất lại diễn ra đầu tiên ở nước Anh?
Hướng dẫn trả lời:
Câu 1.
Bối cảnh của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất ở Anh:
- Cách mạng tư sản nổ ra sớm và thành công.
- Nguồn tích lũy tư bản (từ buôn bán nô lệ da đen và bóc lột thuộc địa).
- Giàu tài nguyên thiên nhiên.
- Những tiến bộ kĩ thuật trong sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp đã tạo ra nguồn lương thực dồi dào.
- Hiện tượng "rào đất cướp ruộng" đã bổ sung lực lượng lao động cho các nhà máy xí nghiệp
- Sự phát triển ngành dệt ở Anh đã đặt ra nhu cầu cải tiến kĩ thuật và cơ khí hóa ngành này.
Câu 2.
Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất lại diễn ra đầu tiên ở nước Anh vì Anh có nhiều điều kiện, bối cảnh thuận lợi để thực hiện cách mạng công nghiệp.
b. Những thành tựu cơ bản
Câu hỏi:
Câu 1. Em hãy nêu những phát minh và sáng chế cơ bản ở nước Anh và một số nước châu Âu, Bắc Mỹ khác trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.
Câu 2. Theo em, phát minh nào là quan trọng nhất? Vì sao?
Hướng dẫn trả lời:
Câu 1.
Những phát minh và sáng chế cơ bản ở nước Anh và một số nước châu Âu, Bắc Mỹ khác trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất:
- Những tiến bộ về kĩ thuật chủ yếu diễn ra trong các ngành dệt, luyện kim và giao thông vận tải. Đầu tiên, là những tiến bộ về kĩ thuật và máy móc trong ngành dệt.
- Sự xuất hiện của "Con thoi bay" do Côn Cay phát minh năm 1733 đã giúp người thợ dệt không phải lao thoi bằng tay, năng suất lao động tăng gấp đôi.
- Phát minh ra máy dệt chạy bằng hơi nước năm 1785 bởi Các-rai giúp năng suất của thợ dệt tằn 40 lần.
- Phát minh ra máy hơi nước tạo nguồn động lực mới, làm giảm sức lao động cơ bắt của con người, thúc đẩy sản xuất phát triển vượt bậc, khởi đầu quá trình công nghiệp hóa ở nước Anh.
- Ngành luyện kim và giao thông vận tải đạt được những thành tựu quan trọng:
- Đầu xe máy lửa chạy trên đường ray đầu tiên (Ri-chác Tơ-re-vi-thích).
- Lò luyện quặng theo phương pháp "pút đinh" (Hen-ri Cót).
- Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh từng bước lan sang các quốc gia ở châu Âu và Mỹ.
- Ở Mỹ: chế tạo thành công tàu chở khách chạy bằng hơi nước đầu tiên.
- Ở Bỉ: quá trình công nghiệp hóa diễn ra vào đầu TK XIX với trọng tâm là ngành luyện kim, khai mỏ và dệt,...
- Ở Pháp: cách mạng công nghiệp diễn ra khá muộn. Đến giữa TK XIX, nước Pháp cơ bản trở thành nước công nghiệp.
Câu 2.
Việc phát minh ra máy hơi nước là quan trọng nhất, vì phát minh tạo nguồn động lực mới, làm giảm sức lao động cơ bắt của con người, thúc đẩy sản xuất phát triển vượt bậc, khởi đầu quá trình công nghiệp hóa ở nước Anh.
2. Cách mạng công nghiệp lần thứ hai
a. Bối cảnh lịch sử
Câu hỏi: Em hãy cho biết: Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra trong bối cảnh nào?
Hướng dẫn trả lời:
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra trong bối cảnh:
- Nước Anh đã đạt được những thành tựu quan trọng trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và tiếp tục đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa.
- Đầu thế kỉ XIX, nhiều nước tư bản ở châu Âu và Bắc Mĩ tuy vẫn còn là nước nông nghiệp nhưng có điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.
- Từ đầu thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX, các ngành khoa học Vật lí, Hóa học, Sinh học,....đạt được nhiều thành tựu: Thuyết vạn vật hấp dẫn (Niu-tơn), Định luật bảo toàn vật chất và năng lượng (Lô-mô-nô-xốp),...
b. Những thành tựu cơ bản
Câu hỏi: Nêu một số thành tựu cơ bản của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai.
Hướng dẫn trả lời:
Một số thành tựu cơ bản của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai:
- Phát minh ra phương pháp sử dụng lò cao trong luyện kim dẫn đến sự ra đời của các nguyên liệu mới.
- Khám phá về điện của Mai-cơn Pha-ra-đây, Tô-mát Ê-đi-xơn, Ni-cô Tét-la là cơ sở cho sự ra đời và phát triển của động cơ điện, điện thoại, vô tuyến điện, thúc đẩy việc ứng dụng nguồn năng lượng điện vào cuộc sống.
- Phát minh ra động cơ đốt trong tạo tiền đề cho sự ra đời và phát triển của ô tô, máy bay, thúc đẩy ngành khai thác dầu mỏ.
3. Ý nghĩa và tác động của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai
b. Tác động về mặt xã hội, văn hóa
Câu hỏi: Hãy nêu ý nghĩa và phân tích tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai.
Hướng dẫn trả lời:
- Tác động tích cực:
- Về mặt xã hội:
- Các cuộc các mạng công nghiệp đưa đến sự hình thành và phát triển của nhiều trung tâm công nghiệp mới là những thành thị đông dân.
- Trong xã hội hình thành hai giai cấp đối kháng là tư sản công nghiệp và vô sản làm thuê. Mâu thuẫn giữa hai giai cấp này ngày càng sâu sắc, dẫn đến các cuộc đấu tranh của vô sản chống lại tư sản.
- Về mặt văn hóa: Các cuộc cách mạng đưa đến những chuyển biến lớn lao trong đời sống văn hóa. Đời sống văn hóa, tinh thần của người dân phong phú, đa dạng hơn với sự xuất hiện của các phương tiện như: điện thoại, ra-đi-ô,...Sự giao lưu, kết nối văn hóa giữa các quốc gia, châu lục ngày càng được đẩy mạnh.
- Tác động tiêu cực: ô nhiễm môi trường, bóc lột lao động phụ nữ và trẻ em, sự xâm chiếm và tranh giành thuộc địa.
Bình luận