Mở đầu bài học:

Câu hỏi: Em có biết lần đầu tiên trên thế giới một rô-bốt được cấp quyền công dân? Đó là “cô gái” rô-bốt Xô-phi-a đã được Chính phủ A-rập Xê-út cấp quyền Công dân vào ngày 25-10-2017. Ngoài hình dạng giống con người, rô-bốt Xô-phi-a được tích hợp trí tuệ nhân tạo nên có thể giao tiếp, thể hiện cảm xúc, diễn thuyết và thực hiện nhiều hoạt động khác giống như con người với độ chính xác rất cao. Rô-bốt Xô-phi-a là một trong những thành tựu tiêu biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra hiện nay. Vậy trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp nào? Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp ấy có ý nghĩa gì đối với cuộc sống trong từng giai đoạn lịch sử?

Hướng dẫn trả lời:

- Trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua 2 cuộc cách mạng công nghiệp là:

• Cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra trong khoảng nửa sau thế kỉ XX.
• Cách mạng công nghiệp lần thứ tư bắt đầu từ những năm đầu tiên của thế kỉ XXI và vẫn đang tiếp diễn.

- Ý nghĩa:

• Giúp cho việc mở rộng và đa dạng hoá các hình thức sản xuất và quản lí.
• Con người có thể tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và đầy đủ,... do đó có thể hỗ trợ việc ra quyết định nhanh hơn và chính xác hơn.
• Giúp tăng năng suất lao động gấp nhiều lần, rút ngắn thời gian và tiết kiệm nguyên, nhiên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm,...
• Thương mại điện tử ra đời đã giúp người tiêu dùng có thể lựa chọn, mua sắm hàng hoá, dịch vụ bằng hình thức trực tuyến. Thông qua thương mại điện tử, người tiêu dùng tiếp cận gần hơn với thương mại toàn cầu.
• Thúc đẩy quá trình khu vực hoá, toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới,...

1. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba

a. Bối cảnh lịch sử

Câu hỏi: Hãy trình bày nét chính về bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba.

Hướng dẫn trả lời: 

Bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba: 

• Ra đời trên cơ sở kế thừa những bước tiến của khoa học, kĩ thuật vào đầu thế kỉ XX. 
• Nhu cầu phục vụ chiến tranh và chạy đua vũ trang đã thúc đẩy chính phủ các nước đầu tư vào nghiên cứu khoa học, hoạt động sáng chế để chế tạo ra nhiều loại vũ khí và phương tiến đấu tranh tối tân, hiện đại. 
• Sự vơi cạn các nguồn tài nguyên hóa thạch, thách thức về bùng nổ và già hóa dân số, nhu cầu lớn về nguyên liệu cho sản xuất. 

b. Thành tựu cơ bản

Câu hỏi: Quan sát Hình 3 - 11, hãy kể tên một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba. Em ấn tượng với thành tựu nào, vì sao? 

Hướng dẫn trả lời: 

• Một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba:
• Sự xuất hiện của máy tính. Máy tính ENIAC là máy tính điện tử ra đời đầu tiên năm 1946.
• Sự xuất hiện của mạng internet, việc kết nối giữa các khu vưc trên thế giới, chia sẻ thông tin giữa các thiết bị được thực hiện một cách dễ dàng, hiệu quả hơn. 
• Sự ra đời của mạng internet không dây là một bước tiến quan trọng của ngành công nghệ thông tin. 
• Tự động hóa và công nghệ rô-bốt ra đời đã giải phóng sức lao động của con người, nâng cao sản xuất và chất lượng sản phẩm công nghiệp. 
• Công cuộc chinh phục vũ trụ của hai cường quốc là Mỹ và Liên Xô. 
• Em ấn tượng nhất với thành tựu Nhà du hành không gian Neo Am-strong (Mỹ) - người đầu tiên đặt chân lên Mặt trăng (1969) vì  "Đây là bước chân nhỏ bé của một con người, nhưng là bước nhảy vĩ đại của nhân loại".

2. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

a. Bối cảnh lịch sử

Câu hỏi: Hãy trình bày bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Hướng dẫn trả lời:

Bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư: 

• Nhân loại đã trải qua nhiều cuộc cách mạng công nghiệp với những tiến bộ lớn về KHKT và công nghệ. Quan trọng nhất là thành tựu trong lĩnh vực công nghệ kĩ thuật số, internet ngày càng phổ biến, trí tuệ nhân tạo được ứng dụng rộng rãi hơn trong nhiều lĩnh vực.
• Cuộc cách mạng lần thứ tư tư đang diễn ra tại nhiều nước, đặc biệt là những nước phát triển, có trình độ KHKT và công nghệ tiên tiến, cơ sở hạ tầng kĩ thuật số phát triển.

b. Thành tựu cơ bản

Câu hỏi: Quan sát các Hình 12 - 14 (tr. 72- 73) và khai thác thông tin trong mục 2, em hãy nêu một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Hãy giới thiệu về một thành tựu mà em thích nhất.

Hướng dẫn trả lời:

- Một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư:

• Những đột phá trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây, Big Data (dữ liệu lớn), công nghệ in 3D, tự động hóa, vật liệu mới, công nghệ gen, công nghệ na-no.
• Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vừa mới bắt đầu nhưng hứa hẹn sẽ tạo ra những thay đổi lớn trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội của TK XXI.

- Internet ngày càng được áp dụng rộng rãi trong các lĩnh vực quản lí đô thị, giao thông, xây dựng, thời trang, chăm sóc sức khỏe,...không những mang lại sự hiệu quả, kinh tế, tiện nghi cho con người mà thông qua các thiết bị được kết nối, nhiều dữ liệu được thu thập, giúp hoàn thiện dữ liệu lớn (Big Data). Kho dữ liệu khổng lồ này rất quan trọng cho sự phát triển của các ngành công nghệ trong thời đại 4.0.

3. Ý nghĩa và tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư

Câu hỏi: 

Câu 1. Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử nào? Theo em, sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống hiện nay?

Câu 2. Hãy phân tích ý nghĩa và tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. Lấy ví dụ minh họa.

Hướng dẫn trả lời:

Câu 1. 

• Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử: máy tính, ti vi, tủ lạnh, điều hòa, hệ thống internet,...
• Ý nghĩa sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... đối với cuộc sống hiện nay:
• Việc tìm kiếm, chia sẻ thông tin trở nên nhanh chóng, thuận tiện. Con người có thể trao đổi, giao tiếp thông qua các ứng dụng internet nhanh chóng.
• Người tiêu dùng có thể lựa chọn, mua sắm hàng hóa, dịch vụ bằng hình thức trực tuyến,  người tiêu dùng tiếp cận gần hơn với thương mại toàn cầu. 
• Giải phóng sức lao động của con người. 

Câu 2. 

- Phân tích ý nghĩa và tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại:

• Ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế: 
• Giúp cho việc mở rộng và đa dạng hóa các hình thức sản xuất và quản lí. Con người có thể tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và đầy đủ nhờ sự hỗ trợ của internet, dữ liệu lớn, sự phát triển của hệ thống thông tin trực tuyến, mạng xã hội,...hỗ trợ việc ra quyết định nhanh hơn và chính xác hơn. 
• Tăng năng suất lao động, rút ngắn thời gian và tiết kiệm nguyên liệu, nhiên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm. 
• Thương mại điện tử ra đời đã giúp người tiêu dùng có thể lựa chọn, mua sắm hàng hóa, dịch vụ bằng hình thức trực tuyến,  người tiêu dùng tiếp cận gần hơn với thương mại toàn cầu. 
• Tác động về xã hội, văn hóa
• Xã hội:
• Giải phóng sức lao động của con người, tri thức đưa đến sự phân hóa trong lao động.
• Khiến nhiều người lao động đối diện với nguy cơ mất việc làm, gây ra sự phân hóa trong xã hội, con người bị lệ thuộc nhiều vào các thiết bị thông minh. 
• Văn hóa
• Việc tìm kiếm, chia sẻ thông tin trở nên nhanh chóng, thuận tiện. Con người có thể trao đổi, giao tiếp thông qua các ứng dụng internet nhanh chóng. Quá trình giao lưu văn hóa giữa các quốc gia, khu vực diễn ra dễ dàng và thuận tiện.
• Phát sinh các vấn đề liên quan đến bảo mật thông tin cá nhân, tính chính xác của các thông tin được chia sẻ. Làm gia tăng xung đột giữa nhiều yếu tố, giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại. Nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc. 

- Ví dụ minh họa: Các bạn trẻ lạm dụng việc sử dụng tiếng nước ngoài, tiếng lóng vào tiếng Việt khi giao tiếp qua mạng internet, MXH là không hợp lí. Tuy việc sử dụng tiếng lóng cũng có tác dụng nhất định đối với giới trẻ như: khả năng truyền đạt thông tin nhanh, tiết kiệm thời gian (chủ yếu dùng ký hiệu, viết tắt), có những yếu tố sáng tạo…làm cho hoạt động giao tiếp cũng phong phú hơn nhưng việc lạm dụng sử dụng quá đà sẽ đánh mất đi bản sắc dân tộc, mất đi sự trong sáng của tiếng Việt.