I. Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

1. Nhiệt độ

Quan sát Hình 37.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

Câu hỏi 1:  Nhận xét mức độ sinh trưởng và phát triển của cá rô phi ở các mức nhiệt độ khác nhau, từ đó cho biết nhiệt độ có ảnh hưởng như thế nào tới sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật

Trả lời:  Mức độ sinh trưởng và phát triển của cá rô phi không giống nhau ở các mức nhiệt độ khác nhau

Từ đó ta thấy nhiệt độ có ảnh hưởng lớn đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật

Câu hỏi 2:  Nhiệt độ thuận lợi nhất cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi là bao nhiêu? Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp so với nhiệt độ cực thuận có ảnh hưởng như thế nào tới mức độ sinh trưởng và phát triển của sinh vật?

Trả lời:  Nhiệt độ thuận lợi nhất cho sự sinh trưởng và phát triển của cá rô phi là khoảng từ 23^oC đến 37^oC.  Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp so với nhiệt độ cực thuận gây giảm sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật hoặc có thể làm cho sinh vật chết.

2. Ánh sáng

Câu hỏi 1. Nhiều loài động vật có tập tính phơi nắng (Hình 37.2), tập tính này có tác dụng gì đối với sự sinh trưởng và phát triển của chúng?

Trả lời:  Nhiều loài động vật có tập tính phơi nắng, tập tính này ảnh hưởng tới sự sinh trưởng và phát triển của chúng. Vì ánh sáng mặt trời giúp cơ thể chúng tổng hợp vitamin D - đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ calcium để hình thành xương, từ đó tác động đến sự sinh trưởng của cơ thể. Bên cạnh đó ánh sáng giúp động vật hấp thu thêm nhiệt từ môi trường và giảm mất nhiệt trong những ngày trời rét.

Câu hỏi 2. Giải thích vì sao nên cho trẻ nhỏ tắm nắng vào sáng sớm hoặc chiều muộn.

Trả lời:  Tắm nắng cho trẻ nhỏ vào sáng sớm hoặc hiều muộn, khi ánh sáng yếu giúp đẩy mạnh quá trình hình thành xương của trẻ. Tia tử ngoại ở ánh nắng mặt trời làm cho tiền vitamin D biến thành vitamin D. Vitamin D có vai trò trong chuyên hoá canxi đê hình thành xương, qua đó ảnh hưởng lên quá trình sinh trưởng và phát triển của trẻ.

Không nên tắm cho trẻ khi ánh sáng mạnh vì nhiều tia cực tím sẽ có hại cho sự phát triển của của trẻ.

3. Nước

Câu hỏi:

Nước có ảnh hưởng tới quá trình sinh trưởng và phát triển ở sinh vật như thế nào? Vì sao nước có thể ảnh hưởng tới quá trình này?

Trả lời:  Nước có vai trò quan trọng tới quá trình sinh trưởng và phát triển ở sinh vật.

Vì nước tham gia vào quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng nên ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của sinh vật.

4. Chất dinh dưỡng

Câu hỏi 1. Chất dinh dưỡng có ảnh hưởng tới sinh trưởng và phát triển của sinh vật như thế nào? Cho ví dụ

Trả lời:  Chất dinh dưỡng có ảnh hưởng tới sinh trưởng và phát triển của sinh vật : nếu thiếu các chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein, động vật sẽ chậm lớn, gầy yếu sức đề kháng kém, thừa chất dinh dưỡng sẽ khiến quá trìnhh sinh trưởng sẽ bị ức chế, thậm chí có thể bị chết

VD:  thiếu prôtêin động vật chậm lớn và gầy yếu, dễ mắc bệnh. Thiếu vitamin D gây bệnh còi xương, chậm lớn ở động vật và người.

Câu hỏi 2. Giải thích vì sao chế độ dinh dưỡng lại có thể tác động tới sự sinh trưởng và phát triển

Trả lời:  Do các chất dinh dưỡng có trong thức ăn là nguyên liệu cho quá trình tổng hợp các chất trong cơ thể từ đó làm tăng số lượng và kích thước tế bào, hình thành các cơ quan và hệ cơ quan. Các chất dinh dưỡng còn là nguồn cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống của động vật thông qua hô hấp tế bào. Vì vậy chế độ dinh dưỡng lại có thể tác động tới sự sinh trưởng và phát triển

II- Ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong thực tiễn

1. Ứng dụng sinh trưởng và phát triển trong trồng trọt

a. Điều khiện sinh trưởng và phát triển bằng các yếu tố bên ngoài

Câu hỏi 1. Nêu các biện pháp điều kiển sinh trưởng, phát triển ở thực vật trong hình 37.3 và tác dụng của từng biện pháp. Kể thêm các biện pháp khác mà em biết

Trả lời: Các biện pháp điều kiển sinh trưởng, phát triển ở thực vật trong hình 37.3 và tác dụng của từng biện pháp:

• Chiếu sáng nhân tạo trong nhà kính để  sẽ giúp cây tích nước, quang hợp và sinh trưởng tốt hơn kể cả trong điều kiện thiếu sáng, hạn chế tình trạng cháy cây, sâu bệnh và các loại nấm gây hại.
• Ủ rơm chống rét cho cây trồng để hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do rét đậm, rét hại gây ra
• Bón phân cho cây trồng để cung cấp thêm dinh dưỡng cho cây
• Tưới nước cho cây trồng. cây cần nước để sinh trưởng và phát triển, do vậy phải tưới nước đầy đủ và kịp thời
• Làm cỏ, vun xới sau khi hạt đã mọc để diệt cỏ dại, làm đất tươi xốp, cây dễ hấp thụ chất dinh dưỡng hơn

Câu hỏi 2. Người trồng rừng đã điều khiển quá trình sinh trường của cây lấy gỗ bằng cách để mật độ dày khi cây còn non và khi cây đã đạt đến chiều cao mong muốn thì tỉa bớt. Giải thích ý nghĩa của việc làm này.

Trả lời:   Khi cây gỗ còn non để mật độ dày nhằm thúc cây gỗ non mọc vống nhanh nhờ điều kiện ánh sáng yếu dưới tán rừng. Khi cây trưởng thành thì tỉa bớt để lại tăng lượng ánh sáng lọt xuống làm chậm sinh trưởng chiều cao nhưng lại tăng sinh trưởng theo đường kính

b. Điều khiển sinh trưởng và phát triển bằng các nhân tố bên ngoài

Câu hỏi: Đọc thông tin ở mục 1b, lựa chọn loại hormone phù hợp cho các đối tương trong bảng bằng cách đánh dấu X vào ô tương ứng và nêu lợi ích của việc sử dụng loại hormone đó rồi hoàn thành bảng theo mẫu bên:

Trả lời: 

2. Ứng dụng sinhh trưởng và phát triển trong chăn nuôi

Câu hỏi 1. Những hiểu biết về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật đã được con người ứng dụng như thế nào trong chăn nuôi? Vì sao?

Trả lời:  Những hiểu biết về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật đã được con người ứng dụng vào việc cho ăn, chăm sóc vật nuôi, vệ sinh chuồng trại thường xuyên, chống rét cho vật nuôi,... 

Ví dụ:

• Tạo môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát, ấm mùa hè mát mùa đông để động vật dễ phát triển
• Trộn chất kích thích tăng trượng trộn lẫn thức ăn vật nuôi tuân theo các nguyên tắc về liều lượng và thời điểm

Câu hỏi 2. Khi sử dụng các chất kích thích sinh trưởng trong chăn nuôi chúng ta cần chú ý điều gì? Vì sao?

Trả lời: Khi sử dụng các chất kích thích sinh trưởng trong chăn nuôi chúng ta cần chú ý tuân theo các nguyên tắc nhất định về liều lượng, thời điểm, đối tượng. Vì sử dụng quá nhiều chất kích thích cho động vật sẽ kiến mức độ tồn dư trong cơ thể vật nuôi nhiều sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe con người

3. Ứng dụng sinh trưởng và phát triển ở sinh vật trong phòng trừ sinh vật gây hại

Quan sát hình 37.5 thực hiện các yêu cầu sau:

Câu hỏi 1. Nhận xét về hình thái của muỗi và bướm ở các giai đoạn khác nhau trong vòng đời.

Trả lời: Nhận xét: Ở mỗi giai đoạn muỗi và bướm mang hình thái, cơ thể khác nhau nhưng nhìn chung sẽ giống nhau vòng đời phát triển:

Con trưởng thành=> trứng=> ấu trùng=> nhộng=> phá nhộng thành con trưởng thành

Câu hỏi 2. Theo em, diệt muỗi ở giai đoạn nào cho hiệu quả nhất? Vì sao? Hãy đề xuất các biện pháp diệt muỗi và ngăn chặn sự phát triển của muỗi

Trả lời:  Theo em, diệt muỗi ở giai đoạn khi chúng đẻ trứng và thành ấu trùng vì đây là các giai đoạn dễ tác động nhất.

Biện pháp:

• Loại bỏ các vũng nước đọng
• Phát quang bụi cây, bụi rậm gần nhà
• Nơi chăn nuôi gia súc luôn sạch sẽ, cách xa nơi ờ để tránh muỗi sinh sôi 

Câu hỏi 3. Hãy đề xuất các biện pháp diệt bướm bảo vệ mùa màng

Trả lời: Các biện pháp diệt bướm bảo vệ mùa màng:

• Sử dụng thiên địch
• Sử dụng biện pháp đốt đèn, bẫy bướm trên diện rộng