HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

Trên đường từ nhà đến trường em có thể nghe thấy những âm thanh nào?

Bài giải

Em nghe tiếng các phương tiện đi lại, tiếng chim hót, tiếng nói chuyện, tiếng từ công trường đang xây dựng,...

1. Âm thanh và nguồn phát âm thanh

Hoạt động thực hành 1: Thực hiện thí nghiệm

- Rắc một ít vụn giấy (hoặc vụn xốp) lên mặt trống. Gõ vào mặt trống (Hình 1). Quan sát và mô tả chuyển động của các vụn giấy.

- Đặt nhẹ một ngón tay lên mặt trên của trống khi gõ. Ngón tay em có cảm giác thế nào?

Bài giải

- Khi ta gõ trống, vụn giấy chuyển động lên rồi rơi xuống.

- Đặt nhẹ một ngón tay lên mặt trên của trống khi gõ. Ngón tay em có cảm giác mặt trống rung.

Hoạt động thực hành 2: Đặt bàn tay vào cổ như hình 2 và hát một câu hát. Em có nghe thấy âm thanh không? Tay em có cảm giác thế nào? Âm thanh đó phát ra từ đâu?

Bài giải

Đặt bàn tay vào cổ như hình 2 và hát một câu hát, em có nghe thấy âm thanh. Tay em có cảm giác cổ rung → Âm thanh đó phát ra từ cổ họng em.

Câu hỏi 1: Hãy cho biết nguồn phát âm thanh ở hai thí nghiệm trên. Khi vật phát ra âm thanh chúng có điểm gì giống nhau?

Bài giải

- Thí nghiệm 1: Nguồn phát ra âm thanh là mặt trống.

- Thí nghiệm 2: Nguồn phát ra âm thanh là cổ họng.

- Điểm chung của vật phát ra âm thanh là chúng đều rung động (mặt trống rung, cổ họng rung).

Câu hỏi 2: Nêu ví dụ khác về vật phát ra âm thanh thì rung động.

Bài giải

- Dây dàn ghi ta rung khi gảy đàn.

- Màng loa rung khi phát ra âm thanh.

- Tiếng kim đồng hồ kêu ghi chạy.

...

2. Sự lan truyền âm thanh

Hoạt động thực hành: Thực hiện thí nghiệm chứng minh âm thanh truyền được qua chất khí, chất lỏng, chất rắn.

Chuẩn bị: Bình thuỷ tinh chứa nước, đồng hồ báo thức, túi ni-lông phân huỷ sinh học.

Tiến hành:

- Đặt đồng hồ đang đổ chuông trên bàn, em nghe thấy tiếng chuông đồng hồ reo. Âm thanh truyền đến tai em qua chất nào?

- Đưa đồng hồ đang đổ chuông vào túi ni-lông, buộc chặt túi rồi thả vào bình nước (Hình 3). Áp một tai vào thành bình, tại kia được bịt lại. Em có nghe tiếng chuông đồng hồ không? Âm thanh truyền đến tai em qua những chất nào?

Từ kết quả thí nghiệm rút ra nhận xét.

Bài giải

- Đặt đồng hồ đang đổ chuông trên bàn, âm thanh truyền đến tai em qua chất khí (không khí).

- Em có nghe thấy tiếng chuông đồng hồ. Âm thanh truyền đến tai em qua chất rắn (bình thủy tinh), chất lỏng (nước).

→ Âm thanh có thể truyền qua chất khí, chất lỏng, chất rắn.

Câu hỏi: Nêu một số ví dụ về âm thanh có thể truyền qua chất rắn, chất lỏng, chất khí.

Bài giải

- Áp tai xuống đất có nghe thấy tiếng bước chân → truyền qua chất rắn.

- Con người nói chuyện với nhau → truyền qua chất khí

- Khi lặn dưới nước ta vẫn nghe được tiếng của bọt nước quanh ta → truyền qua chất lỏng.

3. So sánh độ to của âm thanh khi lại gần hoặc ra xa nguồn âm

Hoạt động thực hành 1: Đặt một chiếc đồng hồ đang hoạt động trên bàn giáo viên.

- Các bạn ngồi ở bàn nào nghe được tiếng tích tắc to nhất, nhỏ nhất?

- Em hãy di chuyển từ bàn đầu xuống dần cuối lớp, lắng nghe tiếng tích tắc để kiểm chứng câu trả lời trên.

Bài giải

Bạn ngồi bàn đàu nghe được tiếng tích tắc to nhất, bạn ngồi bàn cuối nghe được nhỏ nhất.

Hoạt động thực hành 2: Nhà bạn Minh ở gần ga tàu hoả, nhà bạn Hoa ở xa ga hơn. Bạn nào nghe thấy tiếng còi tàu to hơn?

Bài giải

Bạn Minh nghe tiếng còi tàu to hơn.

Câu hỏi 1: Âm thanh nghe được to hơn hay nhỏ hơn khi di chuyển nguồn âm ra xa?

Bài giải

Âm thanh nghe được nhỏ hơn khi di chuyển nguồn âm ra xa.

Câu hỏi 2: Nêu ví dụ độ to của âm thanh thay đổi khi lại gần hoặc ra xa nguồn âm.

Bài giải

- Khi ô tô đứng gần ta nghe thấy tiếng còi to, khi ô tô đi xa dần ta nghe tiếng còi nhỏ dần đi.

- Ở trong lớp nghe bạn đọc bài rõ, ra khỏi lớp nghe thấy bạn đọc bé và đi quá xa thì không nghe thấy gì nữa.

- Ngồi gần đài nghe tiếng nhạc to, đi xa dần nghe tiếng nhạc nhỏ đi

…

VẬN DỤNG

Làm “Điện thoại dây” như hình 5 và mô tả âm thanh được truyền đi như thế nào.

Bài giải

Âm thanh truyền qua giây đến tai người nghe.