HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

Hình 1 mô tả quá trình phát triển lớn lên của cây đậu. Theo em, cây đậu sống và phát triển tốt cần những điều kiện nào?

Bài giải

Cây đậu sống và phát triển tốt cần: đủ nước, chất khoáng, không khí, ánh sáng và nhiệt độ thích hợp.

1. Các yếu tố cần cho sự sống và phát triển của thực vật

Hoạt động thực hành 1: Có năm chậu cây đậu giống nhau về kích thước, phát triển tốt. Cây từ 1 đến 4 trồng trong đất (chứa chất khoáng), cây 5 trồng trong cát sỏi rửa sạch (thiếu chất khoáng). Đặt các chậu cây ở nơi có nhiệt độ khoảng từ 25 °C đến 30 °C với một số điều kiện khác nhau (Hình 2). Hãy quan sát hình 2, đọc thông tin và cho biết:

- Các cây đậu được đặt trong điều kiện như thế nào?

- Dự đoán sự thay đổi của các cây đậu đặt trong các điều kiện đó sau hai tuần. Giải thích dự đoán đó.

Bài giải

- Các cây được đặt trong điều kiện: 

• Cây 1: Trồng trong đất tưới nước thường xuyên, che kín bằng túi giấy đen ngăn cản ánh sáng
• Cây 2: Trồng trong đất tưới nước thường xuyên, bôi một lớp keo mỏng, trong suốt lên hai mặt lá nhằm ngăn cản trao đổi không khí với môi trường
• Cây 3: Trồng trong đất, không tưới nước
• Cây 4: Trồng trong đất tưới nước thường xuyên
• Cây 5: Trồng trong cát sỏi, tưới nước thường xuyên

-  HS tham khảo dự đoán sau:

• Cây 1: Cây bị vống lên, lá vàng, thân gầy do không có ánh sáng mặt trời.
• Cây 2: Cây kém phát triển, lá bị héo.
• Cây 3: Cây bị chết do không được tưới nước.
• Cây 4: Cây sinh trưởng phát triển tốt.
• Cây 5: Cây sinh trưởng phát triển kém, còi cọc do trồng trong đá sỏi nên không đủ chất dinh dưỡng.

Hoạt động thực hành 2: Hình 3 là kết quả năm cây đậu sau hai tuần duy trì trong các điều kiện khác nhau như hình 2.

Quan sát hình 3 và mô tả sự thay đổi của các cây đó. Theo em, vì sao có sự thay đổi đó?

Bài giải

Sự thay đổi của các cây:

• Cây 1: Cây bị vống lên, lá vàng, thân gầy do không có ánh sáng mặt trời.
• Cây 2: Cây kém phát triển, lá bị héo.
• Cây 3: Cây bị chết do không được tưới nước.
• Cây 4: Cây sinh trưởng phát triển tốt.
• Cây 5: Cây sinh trưởng phát triển kém, còi cọc do trồng trong đá sỏi nên không đủ chất dinh dưỡng.

→ Thực vật cần đủ nước, chất khoáng, không khí, ánh sáng và nhiệt độ thích hợp để sống và phát triển.

Hoạt động thực hành 3: Thảo luận và trả lời câu hỏi.

Các cây sẽ sống và phát triển như thế nào nếu:

- Đưa các cây thường trồng ở vùng nhiệt độ cao sang trồng ở vùng băng tuyết có nhiệt độ quá thấp. 

- Đưa các cây thường trồng ở vùng nhiệt độ thấp sang trồng ở vùng sa mạc nắng nóng có nhiệt độ quá cao.

Bài giải

Khi đưa các cây thường trồng ở vùng nhiệt độ cao sang trồng ở vùng băng tuyết có nhiệt độ quá thấp hay đưa các cây thường trồng ở vùng nhiệt độ thấp sang trồng ở vùng sa mạc nắng nóng có nhiệt độ quá cao đều sẽ làm cây sinh trưởng và phát triển kém đi, thậm chí là chết.

 Câu hỏi 1: Nhiệt độ ảnh hưởng đến sự sống và phát triển của thực vật như thế nào?

Bài giải

Nhiệt độ có ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của thực vật. Mỗi loại thực vật có nhu cầu về nhiệt độ thích hợp. Nếu phải sống trong điều kiện nhiệt độ không thích hợp mà cơ thể không tự điều chỉnh được hoặc không có những biện pháp nhân tạo để khắc phục thực vật sẽ chết.

Câu hỏi 2: Thực vật cần yếu tố nào để sống và phát triển?

Bài giải

Thực vật cần đủ nước, chất khoáng, không khí, ánh sáng và nhiệt độ thích hợp để sống và phát triển.

2. Sự kì diệu của lá cây

Hoạt động thực hành: Quan sát hình 8, đọc thông tin.

- Kể tên một số yếu tố tham gia vào quá trình tự tổng dinh dưỡng ở thực vật.

- Chất dinh dưỡng được thực vật tổng hợp thông qua quá trình nào?

- Chia sẻ với bạn về khả năng kì diệu của lá cây tự tổng hợp chất dinh dưỡng cần cho sự sống.

Bài giải

- Một số yếu tố tham gia vào quá trình tự tổng dinh dưỡng ở thực vật: nước, ánh sáng, khí ô-xi, khí các-bô-nic.

- Chất dinh dưỡng được thực vật tổng hợp thông qua quá trình quang hợp.

- Trong quá trình sống, thực vật hấp thụ khí các-bô-níc, chất khoáng và hơi nước. Đồng thời thải ra khí ô-xi và các chất khoáng khác. Quá trình đó được gọi là quá trình tự tổng hợp chất dinh dưỡng ở thực vật.

3. Thực vật trao đổi khí với môi trường

Hoạt động thực hành 1: Quan sát hình 9, 10.

- Hãy mô tả sự trao đổi khí của thực vật với môi trường.

- Sự trao đổi khí với môi trường khi thực vật quang hợp và hô hấp khác nhau như thế nào?

Bài giải

- Trong quá trình quang hợp, nhờ ánh sáng mặt trời, thực vật hấp thụ khí các-bô-níc đồng thời thải ra khí ô-xi.

- Trong quá hô hấp, thực vật hấp thụ khí ô-xi và thải ra khí các-bô-níc.

Hoạt động thực hành 2: Vẽ sơ đồ mô tả sự trao đổi khí với môi trường khi thực vật tiến hành quang hợp. Vẽ sơ đồ mô tả sự trao đổi khí với môi trường khi thực vật tiến hành hô hấp.

Bài giải

Học sinh tham khảo hình 9 và 10

Câu hỏi: Vì sao buổi tối chúng ta không nên để cây xanh trong phòng ngủ?

Bài giải

Vào ban đêm cây xanh ngừng quang hợp lại, nhưng vẫn duy trì quá trình hô hấp. Nếu trong phòng ngủ, đóng kín cửa mà để nhiều cây xanh thì rất dễ bị ngạt thở, bởi vì trong quá trình hô hấp cây đã lấy rất nhiều khí ô-xi của không khí trong phòng, đồng thời lại thải ra rất nhiều khí các-bô-níc.

4. Thực vật trao đổi nước và chất khoáng với môi trường

Hoạt động thực hành 1: Quan sát hình 11, mô tả sự trao đổi nước, chất khoáng của thực vật với môi trường.

Bài giải

Sự trao đổi nước, chất khoáng của thực vật với môi trường gồm 3 giai đoạn:

- GĐ1: Rễ hút nước và các chất khoáng.

- GĐ2: Thân vận chuyển nước, chất khoáng lên lá và các bộ phận khác.

- GĐ3: Lá thoát hơi nước.

Hoạt động thực hành 2: Vẽ và chia sẻ với bạn sơ đồ thể hiện sự trao đổi nước và chất khoáng của thực vật với môi trường theo gợi ý sau:

Bài giải

Câu hỏi 1: Vì sao trong những trưa nắng ngày hè khi đứng dưới bóng cây lại có cảm giác mát mẻ?

Bài giải

Vào những ngày trời nắng, đứng dưới bóng cây to lại thấy mát hơn khi đứng dưới mái che vì tán lá che bớt ánh sáng mặt trời và ở cây có quá trình thoát hơi nước làm hạ nhiệt độ của môi trường.

Câu hỏi 2: Vì sao trong những ngày nắng nóng vào sáng sớm và chiều tối thường phải tưới nhiều nước hơn cho cây trồng?

Bài giải

Vào những ngày nóng của mùa hè cần tưới nước nhiều hơn cho cây trồng là vì nhiệt độ cao khiến cây phải thoát nước nhiều. Nhờ thoát hơi nước mà cây không bị đốt nóng dưới ánh sán mặt trời, do đó, vào những ngày nóng của mùa hè cần tưới nước nhiều hơn cho cây trồng.

Mùa hè trời rất nóng, nhất là vào buổi trưa. Lúc này, nếu tưới nước thì đất đang nóng sẽ hạ nhiệt đột ngột, trong khi nhiệt độ không khí bên ngoài tương đối cao. Sự thay đổi này khiến cây non yếu sẽ chịu không nổi và chết do bị sốc nhiệt. Vào lúc râm mát (sáng sớm, chiều muộn) nhiệt độ không khí tương đối thấp, nên sau khi tưới, nhiệt độ giữa đất và không khí chênh lệch ít, không gây nguy hiểm cho cây.

VẬN DỤNG

Vận dụng 1: Giải thích được cây xanh trao đổi khí với môi trường vào ban ngày và ban đêm không giống nhau.

Bài giải

Quá trình hô hấp ở thực vật diễn ra cả ngày lẫn đêm còn quá trinh quang hợp chỉ diễn ra khi có ánh sáng mặt trời.