BÀI 16: CÁC DÂN TỘC TRÊN ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM

 (4 tiết)

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ:

-       Nêu được thành phần dân tộc theo dân số.

-       Trình bày được khái niệm ngữ hệ và việc phân chia tộc người theo ngữ hệ.

-       Nêu được nét chính về đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

2. Năng lực

-       Năng lực chung:

·      Giao tiếp và hợp tác: thông qua trao đổi, thảo luận để tìm hiểu những nét chính trong đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

·      Tự chủ và tự học: thông qua việc trao đổi, thảo luận nhóm để tìm hiểu những nét chính trong đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

-       Năng lực lịch sử:

·      Tìm hiểu lịch sử: thông qua việc khai thác và sử dụng tư liệu, tranh ảnh,…để nêu được thành phần các dân tộc theo dân số, trình bày được khái niệm ngữ hệ và việc phân chia tộc người theo ngữ hệ.

·      Nhận thức và tư duy lịch sử: thông qua việc nêu được nét chính về đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

3. Phẩm chất

-       Góp phần phát triển phẩm chất yêu nước, trân trọng sự đa dạng, phong phú của cộng đồng các dân tộc, tự hào về tình đoàn kết, khối thống nhất của dân tộc Việt Nam.

-       Có trách nhiệm với việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc và sự đoàn kết dân tộc.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

-       SGK, SGV, SBT Lịch sử 10, Giáo án.

-       Lược đồ, tranh ảnh, tư liệu liên quan đến bài học Các dân tộc trên đất nước Việt Nam.

-       Máy tính, máy chiếu (nếu có).

2. Đối với học sinh

-       SGK, SBT Lịch sử 10.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS, giúp HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú bài học mới.

b. Nội dung: GV tổ chức cho HS quan sát Hình 16.1; HS lắng nghe GV đặt vấn đề, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi.

c. Sản phẩm học tập: HS nêu tên và trình bày một vài hiểu biết về các dân tộc sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam có trên một số mẫu tem bưu chính.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS quan sát Hình 16.6 và giới thiệu: Năm 2005, nhân dịp kỉ niệm 60 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Bộ Bưu chính, Viễn thông (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) đã phát hành bộ tem Cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Tính đến thời điểm phát hành, đây là bộ tem có quy mô đồ sộ nhất, cũng là bộ tem phổ thông có nhiều mẫu nhất trong lịch sử tem bưu chính cách mạng Việt Nam với 54 mẫu, thể hiện hình ảnh đặc trưng của 54 dân tộc sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

+ Em hãy kể tên các dân tộc Việt Nam xuất hiện trong Hình 16.1.

+ Trình bày một số hiểu biết của em về các dân tộc này.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS lắng nghe GV đặt vấn đề, quan sát Hình 16.1, vận dụng hiểu biết thực tế để thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 6 HS trả lời câu hỏi, mỗi HS nêu tên và trình bày hiểu biết về một dân tộc Việt Nam xuất hiện trong Hình 16.1 (hình ảnh tính theo thứ tự từ trên xuống dưới, từ trái sang phải):

+ Dân tộc Kinh:là dân tộc hình thành tại miền Bắc Việt Nam và miền nam Việt Nam. Đây là dân tộc chính, chiếm khoảng 86,2% dân số Việt Nam và được gọi chính thức là dân tộc Kinh để phân biệt với những dân tộc thiểu số tại Việt Nam.

+ Dân tộc Tày:Người Tày sinh sống chủ yếu ở vùng miền núi thấp phía bắc Việt Nam, là một trong số 54 dân tộc tại Việt Nam và là dân tộc lớn thứ hai sau người Kinh.

+ Dân tộc Mường: là dân tộc sống ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam. Người Mường được công nhận là một thành viên của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.

+ Dân tộc Ê-đê: là một dân tộc có vùng cư trú truyền thống là miền trung Việt Nam. Người Ê-đê được công nhận trong số 54 dân tộc tại Việt Nam.

+ Dân tộc Khơ-me: là dân tộc bản địa sinh sống lâu đời nhất ở Đồng bằng Sông Cửu Long. Người Khmer được công nhận là một dân tộc trong số 54 dân tộc tại Việt Nam.

+ Dân tộc Chăm: là dân tộc cư trú ở các tỉnh Phú Yên, Bình Định, Gia Lai,… Người Chăm được công nhận là một dân tộc trong số 54 dân tộc tại Việt Nam.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận phần trả lời của HS.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Vậy, cộng đồng dân tộc anh em trên đất nước Việt Nam có những thành phần dân tộc theo dân số và theo ngữ hệ gì? Việc phân chia tộc người theo dân số và ngữ hệ được tiến hành như thế nào? Đời sống vật chất và tinh thần của cộng động các dân tộc ra sao? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 16: Các dân tộc trên đất nước Việt Nam.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về thành phần dân tộc theo dân số

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được thành phần dân tộc theo dân số.

b. Nội dung: GV cho HS làm việc theo cặp, đọc thông tin và quan sát các hình 16.1, 16.2, bảng 16 để thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Nhiệm vụ 1: Kể tên các dân tộc thiểu số ở Việt Nam có số dân trên 1 triệu người và các dân tộc thiểu số có số dân dưới 5 nghìn người.

- Nhiệm vụ 2: Nhận xét về cơ cấu dân số theo dân tộc ở Việt Nam hiện nay.  

c. Sản phẩm học tập: HS trình bày và ghi được vào vở thành phần dân tộc theo dân số.

d. Tổ chức hoạt động: