Danh mục bài soạn

CHƯƠNG 2: SÓNG CƠ VÀ SÓNG ÂM

CHƯƠNG 3: DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU

CHƯƠNG 5: SÓNG ÁNH SÁNG

CHƯƠNG 6: LƯỢNG TỬ ÁNH SÁNG

CHƯƠNG 7: HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ

Soạn vật lí 12 bài 3: Con lắc đơn

Chuyên mục: Soạn vật lí 12

Bám sát chương trình của SGK Vật lí lớp 12, Hocthoi giới thiệu với bạn đọc bài thứ 3 trong chương 1: Dao động là Bài Con lắc đơn. Trong bài này, chúng ta sẽ cùng khảo sát quá trình dao động của con lắc đơn. Trong điều kiện nào thì con lắc đơn có thể dao động điều hòa?

A. Lý thuyết

I. Thế nào là con lắc đơn?

1. Khái niệm:

Con lắc đơn là một hệ gồm một vật nhỏ khối lượng m, treo ở đầu một sợi dây không dãn, khối lượng không đáng kể, chiều dài l.

Bài 3: Con lắc đơn

2. Vị trí cân bằng: 

Là vị trí mà dây treo của con lắc có phương thẳng đứng, trong hình vẽ trên là vị trí O.

II. Khảo sát dao động vủa con lắc đơn về mặt động lực học

1. Chọn hệ quy chiếu:

Chọn chiều dương từ trái qua phải.

Gốc tọa độ cong tại vị trí cân bằng O.

Gốc thời gian là thời điểm con lắc bắt đầu dao động.

Tại thời điểm t, vị trí của con lắc được xác định bởi li độ góc $\alpha = \widehat{OQD}$ (hoặc li độ cung s = cung OD = l.$\alpha $) (s và $\alpha $ có giá trị dương).

Bài 3: Con lắc đơn

2. Các lực tác dụng vào con lắc:

Trọng lực $\overrightarrow{P}$ và lực căng dây $\overrightarrow{T}$.

Phân tích trọng lực $\overrightarrow{P}$ thành 2 thành phần: 

  • $\overrightarrow{P_{n}}$: Thành phần theo phương vuông góc với quỹ đạo.
  • $\overrightarrow{P_{t}}$: Thành phần theo phương tiếp tuyến với quỹ đạo.

Lực căng dây $\overrightarrow{T}$ và thành phần $\overrightarrow{P_{n}}$ vuông góc với quỹ đạo nên không làm thay đổi vận tốc của vật.

Lực kéo về: $\overrightarrow{P_{t}} = - m.g.\sin \alpha $ (*)

Từ (*) ta thấy, dao động của con lắc đơn nhìn chung không phải là dao động điều hòa.

Khi góc $\alpha $ rất nhỏ, lực kéo về tỉ lệ thuận với li độ, lúc này, con lắc đơn dao động điều hòa theo phương trình:

$s = s_{0}. \cos (\omega t + \varphi )$

với chu kì: $T = 2\pi .\sqrt{\frac{l}{g}}$, biên độ dao động: $s_{0} = l.\alpha _{0}$

III. Khảo sát dao động của con lắc đơn về mặt năng lượng

1. Động năng của con lắc đơn: 

Là động năng của vật (coi là chất điểm)

$W_{đ} = \frac{1}{2}.m.v^{2}$

2. Thế năng của con lắc đơn:

Là thế năng trọng trường của vật.

Chọn mốc thế năng là vị trí cân bằng, thế năng của con lắc đơn ở vị trí li độ góc $\alpha $ được tính theo công thức sau:

$W_{t} = m.g.l.(1 - \cos \alpha )$

3. Cơ năng của con lắc đơn: 

Cơ năng của con lắc đơn là tổng động năng và thế năng của nó. Nếu bỏ qua mọi ma sát, cơ năng của vật được bảo toàn.

$W = \frac{1}{2}.m.v^{2} + m.g.l.(1 - \cos \alpha )$ = const

IV. Ứng dụng: Xác định gia tốc rơi tự do

Trong thực tế, các nhà khoa học ứng dụng con lắc đơn vào việc xác định gia tốc trọng trường của một địa điểm nào đó. Khi các yếu tố của con lắc như chiều dài l (m) của con lắc, chu kì dao động T (s) của con lắc bằng các phép đo thực nghiệm; ta có thể xác định gia tốc rơi tự do theo công thức:

$g = \frac{4\pi ^{2}.l}{^{T^{2}}}$

Giải đáp câu hỏi và bài tập

Bài tập 1: SGK Vật lí 12, trang 17:

Thế nào là con lắc đơn? Khảo sát dao động của con lắc đơn về mặt động lực học. Chứng minh rằng dao động nhỏ ($\sin \alpha \approx \alpha  $ (rad)), dao động của con lắc đơn là giao động điều hòa.

Bài tập 2: SGK Vật lí 12, trang 17:

Viết công thức tính chu kì của con lắc đơn khi dao động nhỏ.

Bài tập 3: SGK Vật lí 12, trang 17:

Viết công thức tính động năng, thế năng, cơ năng của con lắc đơn ở vị trí có góc lệch $\alpha $ bất kì.

Khi con lắc dao động thì động năng và thế năng của con lắc biến đổi như thế nào?

Bài tập 4: SGK Vật lí 12, trang 17:

Hãy chọn câu đúng.

A. $T = \frac{1}{2\pi }.\sqrt{\frac{l}{g}}$

B. $T = \frac{1}{2\pi }.\sqrt{\frac{g}{l}}$

C. $T = \sqrt{2\pi .\frac{l}{g}}$

D. $T = 2\pi .\frac{l}{g}$

Bài tập 5: SGK vật lí 12, trang 17:

Hãy chọn câu đúng.

Một con lắc đơn dao động với biên độ góc nhỏ. Chu kì của con lắc không thay đổi khi:

A. thay đổi chiều dài của con lắc.

B.  thay đổi gia tốc trọng trường.

C. tăng biên độ góc lên 30^{\circ}.

D. thay đổi khối lượng của con lắc.

Bài tập 6: SGK  Vật lí 12, trang 17:

 Một con lắc đơn được thả không vận tốc đầu từ li độ góc $\alpha _{0}$. Khi con lắc qua vị trí cân bằng thì tốc độ của quả cầu con lắc là bao nhiêu?

A. $\sqrt{l.g.(1 - \cos \alpha _{0})}$.

B. $\sqrt{2.l.g.\cos \alpha _{0}}$.

C. $\sqrt{2.l.g.(1 - \cos \alpha _{0})}$.

D. $\sqrt{l.g.\cos \alpha _{0}}$

Bài tập 7: SGK Vật lí 12, trang 17:

Một con lắc đơn dài l = 2,00 m, dao động điều hòa tại một nơi có gia tốc rơi tự do g = 9,8 m/$s^{2}$. Hỏi con lắc thực hiện được bao nhiêu dao động toàn phần trong 5,00 phút?

vl12a
Phần trên, hocthoi.net đã soạn đầy đủ lý thuyết và bài tập của bài học: Soạn vật lí 12 bài 3: Con lắc đơn . Bài học nằm trong chuyên mục: Soạn vật lí 12. Phần trình bày do Snowhite Snowflakes tổng hợp và thực hiện giải bài. Nếu có chỗ nào chưa rõ, có phần nào muốn hiểu rộng thêm, bạn đọc vui lòng comment bên dưới. Ban biên tập sẽ giải đáp giúp các bạn trong thời gian sớm nhất.

Bài soạn các môn khác

Bình luận