Gió đưa cành trúc la đà

Tiếng chuông Thiên Mụ canh gà thọ xương

Câu hát dân gian quen thuộc được truyền tụng ở Huế đến ngày nay như thách thức trước tạo hóa nét đẹp và sự trường tồn của ngôi cổ tự mà vua Thiệu Trị đã liệt vào 20 cảnh đẹp của đất thành kinh thời ấy mà đến ngày nay vẫn còn nguyên giá trị. Đây là môt trong những địa danh nổi tiếng của thành phố Huế. Với quy mô được mở rộng và cảnh đẹp tự nhiên, chùa Thiên Mụ đã trở thành ngôi chùa đẹp nhất xứ Đàng Trong.

Truyền thuyết kể rằng, khi Nguyễn Hoàng vào làm Trấn thủ xứ Thuận Hóa, ông đã đích thân đi xem xét địa thế ở đây nhằm chuẩn bị cho mưu đồ mở mang cơ nghiệp, xây dựng giang sơn cho dòng họ Nguyễn sau này. Trong một lần rong ruổi vó ngựa dọc bờ sông Hương ngược lên phía đầu nguồn, ông bắt gặp một ngọn đồi nhỏ nhô lên bên dòng nước trong xanh uốn khúc, thế đất như hình một con rồng đang quay đầu nhìn lại. Hỏi ra mới biết, ngọn đồi này có tên là đồi Hà Khê. Người dân địa phương cho biết, nơi đây ban đêm thường có một bà lão mặc áo đỏ quần lục xuất hiện trên đồi, nói với mọi người “Rồi đây sẽ có một vị chân chúa đến lập chùa để tụ linh khí, làm bền long mạch, cho nước Nam hùng mạnh“. Vì thế, nơi đây còn được gọi là Thiên Mụ Sơn (núi Thiên Mụ). Tư tưởng lớn của chúa Nguyễn Hoàng dường như cùng bắt nhịp được với ý nguyện của dân chúng. Ông cho dựng một ngôi chùa trên đồi, ngoảnh mặt ra sông Hương, đặt tên là “Thiên Mụ Tự“ (chùa Thiên Mụ).  

Chùa thiên mụ nằm trên đồi Hà Khê cách trung tâm thành phố Huế 5km về phía Tây. Phía trước mặt chùa là dòng Hương Giang nước trong xanh uốn lượn, phía xa xa ẩn hiện dãy Trường Sơn . Sau lưng chùa có hồ nước và dãy đồi thấp che chắn. Địa thể của ngôi chùa đúng là sơn trường, hữu tự, thanh tịnh mà nên thơ.

Ngôi cổ tự này được xây dựng vào năm Tân Sửu 1601 dưới thời chúa Nguyễn Hoàng. Khuôn viên ngôi chùa chiếm phần lớn diện tích ngọn đồi Hà Khê, được bao bọc bởi một bức tường thành bằng đá. Nếu nhìn từ xa, thiên nhiên ngôi chùa giống như một con rùa khổng lồ cõng trên lưng ngôi chùa cổ kính đang cúi đầu uống nước sông Hương. Từ trước đến nay, Thiên Mụ là ngôi chùa có vai trò quan trọng trong đời sống phật giáo người Huế nói riêng và người Việt Nam nói riêng. Trong những bộn bề của cuộc sống, con người như muốn hòa mình vào chốn linh thiêng thanh tịnh. Và chùa Thiên Mụ chính là điểm đến lí tưởng cho những ai muốn hít thở không khí an nhiên, thanh tịnh của chốn thiên môn.

Điểm nổi bật nhất của chùa Thiên Mụ chính là tòa tháp Phước Duyên dựng mình trên nền trời xanh biếc. Từ bao lâu nay, đây được coi là biểu tượng nổi tiếng gắn liền với chùa Thiên Mụ. Tháp có chiều cao 21 mét, hình bát giác tượng trưng cho bát chánh đào. Mỗi tầng tháp đều có thờ tượng phật. Bên trong tháp có cầu thang hình xoắn ốc dẫn lên tầng trên cùng. Đứng trên tầm cao của tháp, có thể bao quát một khúc sông Hương êm ả và dãy núi Trường Sơn xa xa. Năm 1710, chúa Nguyễn Phúc Nguyên cho đúc quả đại hồng chung cao 2,5m nặng 3825kg. Và năm 1715, chúa lại cho xây dựng tấm bia cao 2,8m đặt trên lưng con rùa bằng ngọc thạch.

Khác với những ngôi chùa khác ở Huế, chùa Thiên Mụ không sở hữu nhiều tượng Phật. Khuôn viên của chùa được xây dựng theo lối kiến trúc một cung điện của vua chúa, quan lại ở Huế cổ xưa. Trong khuôn viên của chùa là cả một vườn hoa cỏ được chăm sóc vun trồng hàng ngày. Ở đó, hòn non bộ của vị tổ nghề hát tuồng Việt Nam Đào Tấn được đặt gần chiếc xe ô tô - di vật của cố Hòa thượng Thích Quảng Đức để lại trước khi châm lửa tự thiêu để phản đối chính sách đàn áp Phật giáo của chế độ Ngô Đình Diệm năm 1963. Cuối khu vườn là khu mộ tháp của cố hòa thượng Thích Đôn Hậu, vị trụ trì nổi tiếng của chùa Thiên Mụ, người đã cống hiến cho cả cuộc đời mình cho phật giáo.

Tọa lạc bên dòng sông Hương thơ mộng của Huế, chùa Thiên mụ với kiến trúc cổ kính đã góp phần tô điểm cho bức tranh thiên nhiên của Huế càng thêm duyên dáng. Tiếng chuông chùa như linh hồn của Huế, vang vọng mãi theo dòng nước sông Hương, chảy qua trước kinh thành xuôi về cửa địa. Đọng lại trong mỗi du khách niềm tiếc nuối khi phải rời xa.