Câu 1: Tìm thêm những từ Hán Việt để điền vào bảng sau và giải thích ý ngĩa của chúng:

Bài giải

Câu 2: Đặt ba câu với ba từ Hán Việt đã tìm được ở bài tập 1.

Bài giải

• Họ đã quyết tâm chinh phục đỉnh núi cao nhất để chứng minh khả năng và dũng cảm của mình.
• Người nghệ sĩ vô danh luôn dành tâm huyết cho tác phẩm, không cần tên tuổi để sáng tạo và lan tỏa niềm đam mê nghệ thuật.
• Hiện nay, nhiều quốc gia đang phải đối mặt với tình trạng lạm phát, khi giá cả của hàng hóa và dịch vụ tăng cao, gây khó khăn cho người dân trong việc mua sắm và duy trì cuộc sống hàng ngày.

Câu 3: Giải thích nghĩa của từ Hán Việt được in đậm trong các câu sau:

a, Bức tranh thu từ những gì vô hình (hương, gió), từ ngõ hẹp (ngõ) chuyển sang những nét hữu hình, cụ thể (sông, chim, mây) với một không gian vừa dài rộng, vừa cao vời.

(Vũ Nho, Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu)

b, Nhưng có điều khi sang thu, khi nữa đời nhìn lại thì người ta một mặt sâu sắc thêm, chín chắn thêm, thâm trầm, điềm đạm thêm, mặt khác người ta phải khẩn trương thêm, gấp gáp thêm.

(Vũ Nho, Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu)

c, Tài nguyên rừng đang bị thu hẹp từng ngày: diện tích rừng tự nhiên che phủ giảm dần do khai thác trái phép, đất rừng bị chuyển qua đất nông, công nghiệp, các loài sinh vật quý hiếm thì đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.

(Phan Anh Hải, Hiện trạng tài nguyên thiên nhiên ở Việt Nam và thế giới)

d, Đối với đồng bào tôi, mỗi tấc đất là thiêng liêng, mỗi lá thông óng ánh, mỗi hạt sương long lanh trong những cảnh rừng rậm rạp, mỗi bãi đất hoang và tiếng thì thầm của côn trừng là những điều thiêng liêng trong kí ức và kinh nghiệm của đồng bào tôi.

(Xi-át-tô, Bức thư của thủ lĩnh đa đỏ)

Bài giải

a, Hữu hình là Có hình thể rõ ràng.

b, thâm trầm là Sâu sắc, kín đáo. Ý nghĩ thâm trầm.

- điềm đạm là Thường tỏ ra từ tốn, nhẹ nhàng, không gắt gỏng, nóng nảy: tính tình điềm đạm o nói năng từ tốn điềm đạm.

- khẩn trương là Cấp bách, cần giải quyết ngay. Nhiệm vụ khẩn trương. Nhanh gấp, tranh thủ mọi thời gian. Làm khẩn trương, tác phong khẩn trương.

c, tuyệt chủng là sự kết thúc tồn tại của một nhóm sinh vật theo đơn vị phân loại, thông thường là một loài.

d, Đồng bào là một cách gọi giữa những người Việt Nam, có ý coi nhau như con cháu của cùng tổ tiên sinh ra.

Câu 4: Trong đoạn văn sau, nếu thay từ “hoang dã” bằng từ “mông muội” thì ý nghĩa của đoạn văn có thay đổi không? Vì sao?

Tôi là kẻ hoang dã, tôi không hiểu bất cứ một cách sống nào khác. Tôi đã chứng kiến cả ngàn con trâu rừng bị chết dần, chất mòn trên những cánh đồng trơ trọi vì bị người da trắng bắn mỗi khi có đoàn tàu chạy qua. Tôi là kẻ hoang dã, tôi không hiểu nổi tại sao một con ngựa sắt nhà khói lại quan trọng hơn nhiều con trâu rừng mà chúng tôi chỉ giết để duy trì cuộc sống.

(Xi-át-tô, Bức thư của thủ lĩnh da đỏ)

Bài giải

Nếu thay từ "hoang dã" bằng từ "mông muội" thì ý nghĩa của đoạn văn sẽ thay đổi. Từ "hoang dã" mang ý nghĩa về sự tự nhiên, tự do, hoang sơ và không bị chi phối bởi con người. Trong ngữ cảnh của đoạn văn, từ "hoang dã" được sử dụng để chỉ những người da đỏ sống trong môi trường tự nhiên và giữ gìn phong tục, truyền thống của dân tộc.

Nếu thay từ "hoang dã" bằng từ "mông muội", ý nghĩa của đoạn văn sẽ thay đổi vì "mông muội" mang ý nghĩa tiêu cực, chỉ sự thiếu tri thức, hiểu biết hoặc quan điểm hạn hẹp. Việc sử dụng từ "mông muội" sẽ gây ra sự mỉa mai hoặc khinh thị đối với những người da đỏ và quan điểm của họ về cuộc sống và tài nguyên thiên nhiên.

Câu 5: Phân biệt ý nghĩa của các cặp từ sau và cho ví dụ minh họa:

a, Vô tư/ vô ý thức

b, Chinh phu/ chinh phụ

Bài giải

a, Vô tư: Tính từ Không hoặc ít lo nghĩ. Sống hồn nhiên và vô tư. Không nghĩ đến lợi ích riêng tư.

VD:  “Vô tư mà nói thì gia đình ở Mỹ đang gặp khủng hoảng

Vô ý thức: Không có chủ định, không nhận biết rõ ý nghĩa của việc (sai trái) mình đang làm.

VD: Cuống não điều khiển hệ thống vô ý thức.

b, Chinh phu là người đàn ông đi đánh trận thời phong kiến

VD: Hồn tử sĩ gió ù ù thổi, Mặt chinh phu trăng dõi dõi soi.

Chinh phụ là Vợ của người đang ở ngoài mặt trận, trong thời phong kiến.

VD: Khi những người đi chinh phụ đặt chân đến Bắc Mĩ, bạn có hai lựa chọn: hoặc là chống lại và tham gia hoặc là đầu hàng.