Câu 1: Xác định từ tượng hình, từ tượng thanh có trong những trường hợp sau và phân tích tác dụng của chúng:

a. Tuổi thơ chở đầy cổ tích

    Dòng xông lời mẹ ngọt ngào

    Đứa con đi cùng đất nước

    Chòng chành nhịp võng ca dao

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

b. Con nghe thập thình tiếng cối

    Mẹ ngồi giã gạo ru con

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

c. Quen thói cũ, ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp.

(Truyện dân gian Việt Nam, Ếch ngồi đáy giếng)

d. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt. tôi có cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.

(Tô Hoài, Dế Miền phiêu lưu kí)

Bài giải

a. Từ tượng hình: ngọt ngào

Từ tượng thanh: chòng chành

b. Từ tượng thanh: thập thình

c. Từ tượng hình: nghênh ngang

Từ tượng thanh: ồm ộp

d. Từ tượng hình: co cẳng

Từ tượng thanh: phanh phách

-> Tác dụng của các từ tượng hình và tượng thanh là gợi hình ảnh, âm thanh làm cho cảnh vật, con người hiện ra tự nhiên sinh động, đa dạng với nhiều cử chỉ, dáng vẻ âm thanh khác nhau.

Câu 2: Liệt kê năm từ tượng hình gợi tả hình ảnh, dáng vẻ của con người và năm từ tượng thanh mô phỏng âm thanh của thế giới tự thiên.

Bài giải

Từ tượng hình gợi tả hình ảnh, dáng vẻ của con người: móm mém, xồng xộc, vật vã, rũ rượi, xộc xệch.....

Từ tượng thanh mô phỏng âm thanh của thế giới tự thiên: ồng ộc, róc rách, chiêm chiếp, líu lo, ríu rít, rào rào,....

Câu 3: Điền từ tượng thanh, từ tượng hình phù hợp vào chỗ trồng (làm vào vở):

a. Đêm khuya thanh vắng, chỉ còn tiếng mưa rơi.,............... bên hiên nhà.

b. Mùa đông, cây bàng vươn dài những cành................. trơ trụi lá.

c. Sự tĩnh lặng của đêm tôi khiến tôi nghe rõ tiếng côn trùng kêu................ từ ngoài đồng ruộng dưa vào.

d. Ở miệt này, sông ngòi, kênh rạch bủa giăng ............. như mạng nhện.

đ. Đó là một ngôi làng đặc biệt nằm giữa những ngọn núi đá............... ở Hà Giang.

Bài giải

a. róc rách

b. khẳng khiu

c. rỉ rả

d. chi chít

đ. sừng sững

Câu 4: Tìm ít nhất hai ví dụ về việc sứ dụng từ tượng hình, từ tượng thanh ở những văn bản mà em đã đọc và cho biết tác dụng, của chúng trong những trường hợp ấy.

Bài giải

• Trong bài thơ "Thu điếu" của Nguyễn Khuyến, tác giả dùng các từ tượng thanh, tượng hình để bài thơ giàu giá trị biểu cảm và có khả năng gợi hình cao hơn.

- Các từ tượng thanh: đưa vèo (Lá vàng trước ngõ khẽ đưa vèo); đớp động (Cá đâu đớp động dưới chân bèo)

- Các từ tượng hình: Trong veo (Ao thu lạnh lẽo nước trong veo); sóng biếc, gợn tý (Sóng biếc theo làn hơi gợi tý); tẻo teo (Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo); vắng teo (Ngõ trúc quanh co khách vắng teo); xanh ngắt (Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt).

-> Làm tăng tính biểu cảm, biểu đạt của ngôn ngữ và làm miêu tả trở nên cụ thể và sinh động hơn. Vì đa số từ tượng thanh, tượng hình đều là từ láy. Giúp khả năng miêu tả, diễn tả cảnh vật, con người, thiên nhiên chi tiết, thực tế và đa dạng.

• Trong bài " Cảnh ngày hè" - Nguyễn Trãi:

''Lao xao chợ cá làng ngư phủ

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương''

-> Từ tượng thanh "lao xao" và từ tượng hình " dắng dỏi" đã miêu tả âm thanh đặc trưng của mùa hè làm cho câu thơ giàu nhạc điệu hơn.

Câu 5: Phân tích nét độc đáo trong cách kết hợp từ ngữ ở các trường hợp sau (chú ý những cụm từ/ câu thơ được in đậm):

a. Khóm trúc, lùm tre huyền thoại

    Lời ru vấn vít dây trầu

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

b. Đâu những chiều sương phủ bãi đồng

    Lúa mềm xao xác ở ven sông

( Tố Hữu, Nhớ đồng)

c. Con nghe dập dờn sóng lúa

    Lời ru hóa hạt gạo rồi

( Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

Bài giải

a, Người ta thường dùng cau trầu vấn vít nhưng ở đây tác giả lại dùng lời ru vấn vít dây trầu. Tác giả dùng từ tượng thanh để thể hiện sự gắn bó giữa hai cá thể không liên quan gì với nhau

b, Tác giá đã dùng từ tượng thanh xao xác để làm sinh động bức tranh chiều sương, cho thấy hình ảnh những ngọn lúa mềm xao xác làm lay động không gian vắng lặng.

c, Tác giả đã dùng từ tượng thanh dập dờn để bổ trợ cho từ nghe, làm sinh động thêm hình ảnh sóng lúa hiện ra.

Câu 6: Viết đoạn văn ( khoảng 200 chữ) kể về một kỷ niệm đáng nhớ của em trong mùa hè vừa qua. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một từ tượng hình hoặc từ tượng thanh.

Bài giải

Mùa hè năm đó, khi tôi còn nhỏ, là kỷ niệm đáng nhớ nhất trong lòng tôi. Những ngày hè nắng cháy, tôi cùng gia đình đã cùng nhau tận hưởng khoảng thời gian tuyệt vời ở quê nhà. Ký ức đầu tiên là những buổi sáng dậy sớm, tôi và em trai tụ tập cùng bạn bè láng giếng tại sân đá bóng nhỏ gần nhà. Chúng tôi thi đấu vui vẻ, hò reo rộn rã, đổ mồ hôi và cười đùa suốt cả buổi sáng. Buổi chiều, cả gia đình cùng nhau ra đồng thu hoạch lúa. Tiếng cười, tiếng hát và mùi bùi đất mềm đều tạo nên không khí ấm áp, đoàn kết. Tôi nhớ mỗi khi cầm lên những bông lúa vàng óng, tôi lại cảm nhận được vẻ đẹp của quê hương. Không thể quên những buổi tối dưới ánh đèn hoàng hôn. Gia đình tôi tụ tập, cùng nhau nấu ăn, chia sẻ những câu chuyện, kể về ngày xưa. Tôi ngồi bên bà ngoại, đắm chìm trong những câu chuyện cổ tích của quê hương. Kỉ niệm hè năm ấy đã trở thành nguồn cảm hứng và niềm tự hào về quê hương đẹp và yêu thương. Những khoảnh khắc ấm áp đó sẽ luôn gắn bó trong tâm hồn tôi và là nguồn động lực cho cuộc sống sau này.