KHỞI ĐỘNG

Sinh sống trên mảnh đất cao nguyên hùng vĩ, người dân Tây Nguyên đã tạo dựng được một nền văn hóa với những nét đặc sắc riêng. Hãy giới thiệu về một nét văn hóa hoặc một nhân vật lịch sử vùng Tây Nguyên mà em biết. 

Bài giải

- Nhân vật Lịch sử:

Đinh Núp (1914 -1999), sinh ngày 2 tháng 5 năm 1914 (Giáp Dần) tại làng Stơr, xã Tơ Tung, huyện KBang, tỉnh Gia Lai, người dân tộc Bahnar, là một nhân vật lịch sử Việt Nam.

Từ khi đặt chân lên mảnh đất Tây Nguyên, thực dân Pháp vẫn sử dụng chính sách cai trị hà khắc, tàn độc áp đặt lên vùng đồng bào các dân tộc, từ lâu vốn đã rất nghèo khó. Với tinh thần căm thù giặc sâu sắc, năm 1935 Đinh Núp tham gia cách mạng, cũng trong năm đó, trong một lần quân Pháp về làng bắt phu, dân làng lánh hết vào rừng, một mình ông ở lại dùng nỏ bắn Pháp chảy máu để chứng minh với dân làng rằng Pháp cũng là người, có thể chống lại được. Ông đã từng trốn vào rừng dùng vũ khí tự tạo (nỏ) bắn chết một tên lính Pháp. Tại làng Stơr với cương vị là Thôn đội trưởng, ông đã phát động và lãnh đạo bà con dân làng đứng lên đánh Pháp, mô hình “làng kháng chiến” trên chiến trường Gia Lai ra đời từ đấy. Trong giai đoạn 1945 – 1954, dưới sự lãnh đạo của Đảng và tinh thần chiến đấu ngoan cường của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên hệ thống mô hình làng kháng chiến ngày càng lớn mạnh. 

KHÁM PHÁ

1. Một số nét văn hóa của đồng bào Tây Nguyên

Đọc thông tin và quan sát các hình từ 1 đến 6, em hãy mô tả những nét chính về văn hóa đồng bào Tây Nguyên.

Bài giải

Đồng bào Tây Nguyên thường ở trong ngôi nhà sàn làm bằng tre, gỗ, lá. Trang phục truyền thống được may bằng vải thổ cẩm, trang trí hoa văn đặc sắc. 

2. Truyền thống yêu nước và cách mạng của đồng bào vùng Tây Nguyên

Đọc thông tin và quan sát các hình 7,8,em hãy cho biết:

1. Phong trào yêu nước và cách mạng của đồng bào vùng Tây Nguyên có điểm gì nổi bật?

2. Kể lại một câu chuyện lịch sử về truyền thóng yêu nước và cách mạng của đồng bào Tây Nguyên.

Bài giải

- Tây Nguyên là vùng đất giàu truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm với nhiều cuộc đấu tranh tiêu biểu dưới sự lãnh đạo của Đinh Nuos, N'Trang Lơng

-  Câu chuyện lịch sử: N’Trang Lơng tên thật là Lơng, sinh năm 1870, tại làng Bu par, dưới chân núi Drônh, thuộc khu vực suối Đăk nha phía tây bắc cao nguyên M’nông, lớn lên ông cư trú và là tù trưởng của làng Bu N’Trang, nay thuộc địa bàn xã Đắk R’tíh, huyện Tuy Đức, tỉnh Đăk nông.

Sau khi hoàn thành việc đặt ách đô hộ lên Việt nam, năm 1890 những đoàn quân của thực dân Pháp kéo lên Tây nguyên nhằm hoàn thành ý đồ xâm lược của chúng. Nhiều tù trưởng nhanh chóng đầu hàng, nhưng N’Trang Lơng không chịu khuất phục sự thống trị bạo tàn của thực dân Pháp; ông đã kêu gọi, lãnh đạo các bộ tộc M’nông, Xtiêng cũng như người dân trong vùng nổi dậy chống lại giặc Pháp; căn cứ địa kháng chiến được xây dựng tại thung lũng rừng già Bu Siết giáp ranh với Bu N’Drung thượng nguồn suối Bu Ksô thuộc núi Nâm nung.

Cuộc khởi nghĩa do N’Trang Lơng lãnh đạo kéo dài từ 1912 đến 1936, đã đánh bại nhiều cuộc tấn công, quét sạch các đồn bốt, phản công bất ngờ hệ thống đồn địch, giải phóng một vùng rộng lớn cao nguyên M Nông. Chiến công mang tính lịch sử và thành công cao là trận nghi binh tiêu diệt chỉ huy Henri Maitre tại đồn Bu Nôrp diễn ra vào tháng 7 năm 1914. Năm 1935, do sự chỉ điểm của kẻ phản bội M’Pông Phê, giặc Pháp đã bao vây, tấn công bất ngờ vào Bu Par, ông bị bắt và bị chúng giết hại vào ngày 23-5-1935.

LUYỆN TẬP

1. Lập bảng hoặc vẽ sơ đồ tư duy về một số nét văn hóa tiêu biểu của đồng bào Tây Nguyên.

Bài giải

Học sinh tự lập sơ đồ tư duy theo các ý:

Một số nét văn hóa tiêu biểu:

• Nhà ở: Nhà sàn được làm bằng lá, gỗ, tre,..
• Trang phục: Nam mặc khố cởi trần, nữ mặc váy tấm , áo chui đầu, được dệt bằng thổ cẩm với nhiều màu sắc sặc sỡ. 

2. Tinh thần yêu nước của đồng bào Tây Nguyên được thể hiện qua những hành động nào của các nhân vật lịch sử N'Trang Lơng, Đinh Núp.

Bài giải

Tinh thần yêu nước được thể hiện qua ý chí đấu tranh kiên cường bất khuất, kiên cường, không sự kẻ địch mạnh, anh dũng đứng lên đấu tranh với kè thù, không ngại hi sinh thân mình vì tổ quốc.

VẬN DỤNG

1. Chỉ ra một số điểm giống và khác nhau về nhà ở, trang phục của các dân tộc vùng Tây Nguyên với dân tộc khác mà em biết.

Bài giải

Tây nguyên có điểm giống nhau về nhà ở như lấy vật dụng bằng gỗ, tre nứa để xây dựng, mặc khố và trang trí những hoa văn sặc sỡ. Điểm khác biệt về nhà ở của dân Tây Nguyên thường lợp mái ngói rất cao, trang phục của nữ có họa tiết khác với trang phục của đồng bào dân tộc khác. 

2. Tìm hiểu và kể lại một câu chuyện lịch sử khác về truyền thống yêu nước và cách mạng của đồng bào Tây Nguyên. 

Bài giải

Từ tháng 09/1950 - tháng 02/1951, thực dân Pháp đã tổ chức nhiều cuộc hành quân vây quét, đốt làng, phá rẫy, quyết loại bỏ bằng được dấu tích làng Stơr. Trước sức mạnh của kẻ thù, dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng, Thôn trưởng Núp đã cùng dân làng Stơr bám đất, bám làng, bền bỉ đấu tranh bằng những vũ khí thô sơ với chiến thuật, chiến lược du kích vô cùng thông minh đã đánh bại nhiều cuộc càng quét. Làng Stơr đã trở thành “mảnh đất chết” đối với kẻ thù.

Nhân dân làng Stơr đã tìm mọi cách kêu gọi nhân dân các làng bạn cùng nhau đoàn kết, đứng lên chống giặc gìn giữ quê hương. Anh hùng Núp và làng Stơr đã trở thành huyền thoại trong lòng nhân dân các dân tộc Tây Nguyên, trở thành biểu tượng cho một Tây Nguyên buất khuất. Đinh Núp là người Tây Nguyên đầu tiên được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, được bạn bè Quốc tế mến phục.