Khởi động

Các hình 1, 2, 3 gợi cho em biết điều gì về vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ?

Bài giải

• Khí hậu của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ rất khắc nghiệt
• Các dạng địa hình phổ biến ở đây là các dãy núi cao, các thung lũng sâu hay hẻm vực, các cao nguyên đá vôi có độ cao trung bình. Dãy núi cao và đồ sộ nhất là dãy Hoàng Liên Sơn với nhiều đỉnh cao

Khám phá

1. Vị trí địa lí

Quan sát hình 4, em hãy:

- Xác định trên lược đồ vị trí vùng trung du và miền núi Bắc Bộ

- Nêu tên các quốc gia, vịnh biển, các vùng tiếp giáp với Trung du và miền núi Bắc Bộ

Bài giải

• Các quốc gia tiếp giáp: Trung Quốc, Lào
• Vịnh biển tiếp giáp: Vịnh Bắc Bộ
• Các vùng tiếp giáp: Đồng bằng Bắc Bộ, Duyên hải miền Trung

2. Đặc điểm thiên nhiên và ảnh hưởng của thiên nhiên đến đời sống và sản xuất

a) Địa hình

Quan sát hình 4 và đọc thông tin, em hãy:

- Xác định trên lược đồ các dãy núi, cao nguyên và đỉnh núi cao nhất của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Nêu ảnh hưởng của địa hình đến đời sống và sản xuất của người dân trong vùng.

b) Khí hậu

Quan sát hình 9 và đọc thông tin, em hãy nêu:

- Đặc điểm khí hậu của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Ảnh hưởng của khí hậu đến đời sống và sản xuất vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ

c) Sông, hồ

Quan sát các hình 4, 10, 11 và đọc thông tin, em hãy:

- Xác định trên lược đồ các sông lớn của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Cho biết đặc điểm chính của sông, hồ trong vùng.

- Trình bày vai trò của sông, hồ ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ đối với đời sống và sản xuất.

Bài giải

a. Ảnh hưởng:

• Thuận lợi: Địa hình của vùng này thuận lợi phát triển thủy điện, lâm nghiệp, du lịch, chăn nuôi gia súc lớn, trồng cây công nghiệp lâu năm, cây ăn quả,...
• Khó khăn: trong vùng có những nơi địa hình cao, hiểm trở, gây bất lợi cho cư trú và việc đi lại, sản xuất của người dân.

b. 

• Đặc điểm khí hậu: Trung du và miền núi Bắc bộ có mùa đông lạnh nhất cả nước, thường kéo dài 3 đến 4 tháng. Ở vùng núi cao rất lạnh, đôi khi có tuyết rơi. Vào mùa hạ, vùng có nhiệt độ cao, nắng nóng, mưa nhiều.
• Ảnh hưởng của khí hậu: khí hậu đa dạng tạo điều kiện để phát triển nhiều loại cây trồng, vật nuôi. Tuy nhiên, vùng này có nhiều thiên tai như: lũ, rét đậm, rét hại, bão,... gây nhiều trở ngại đối với đời sống và sản xuất.

c.

• Các sông lớn như sông Hồng, sông Đà, sông Chảy, sông Gâm có tiềm năng phát triển thủy điện
• Các hồ Ba Bể, Hòa Bình, Thác Bà,... có giá trị về thủy lợi và du lịch.

3. Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai

Quan sát hình 12, em hãy nêu một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Bài giải

Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai:

• Trồng rừng và bảo vệ rừng
• Khai thác và sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên
• Tuyên truyền ý thức bảo vệ thiên nhiên
• Di chuyển khỏi vùng có nguy cơ xảy ra thiên tai

Luyện tập

Câu hỏi 1. Mô tả vị trí địa lí của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ

Bài giải

Trung du và miền núi Bắc Bộ nằm ở phía bắc nước ta, Phía bắc của vùng giáp Trung Quốc, phía tây giáp Lào, phía nam giáp đồng bằng Bắc Bộ và Duyên hải miền Trung, phía đông giáp vịnh Bắc Bộ.

Câu hỏi 2. Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện đặc điểm địa hình, khí hậu, sông, hồ của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ

Bài giải

• Địa hình: Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có địa hình cao nhất nước ta. Vùng có địa hình đa dạng, bao gồm các dãy núi, cao nguyên, thung lũng, cánh đồng giữa núi, đồi,...
• Khí hậu: Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có mùa đông lạnh nhất cả nước, thường kéo dài 3 đến 4 tháng. Ở vùng núi cao rất lạnh, đôi khi có tuyết rơi. Vào mùa hạ, vùng có nhiệt độ cao, nắng nóng, mưa nhiều.
• Sông, hồ: Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều sông hồ lớn, có nhiều lợi ích đối với đời sống và sản xuất. Tuy nhiên vào mùa hạ mưa nhiều, sông thường có lũ gây thiệt hại lớn.

Vận dụng

Câu hỏi 1. Em hãy đóng vai là một hướng dẫn viên du lịch, mô tả vẻ đẹp thiên nhiên của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Bài giải

Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có những nét riêng biệt không hề có ở các vùng lãnh thổ khác trên đất nước ta. Vùng này bao gồm nhiều dãy núi trùng điệp, hùng vĩ như dãy núi Hoàng Liên Sơn được mệnh danh là "mái nhà của Đông Dương", với đỉnh cao nhất là Phanxipang 3.142m và hàng chục đỉnh núi khác có độ cao trên dưới 3.000m. Những dãy núi nơi đây có đặc điểm bị chia cắt rất mạnh và có tính phân bậc, vì thế tạo nên nhiều cảnh quan đẹp và di tích tự nhiên bao gồm các thác nước, những thung lũng mở rộng và vực thẳm. Ngoài Sa Pa là thị trấn du lịch nổi tiếng nằm ở độ cao 1.500m thuộc tỉnh Lào Cai, các địa danh khác như cao nguyên Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Đồng Văn, Quảng Bạ (Hà Giang), Bắc Hà (Lào Cai), Mộc Châu (Sơn La)...được ví như bức tranh tuyệt tác vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng của núi rừng, có đầy đủ mọi điều kiện tự nhiên thuận lợi để xây dựng các khu du lịch miền núi.

Câu hỏi 2. Ở nơi em sống thường xảy ra thiên tai nào? Hãy đề xuất biện pháp để phòng, chống.

Bài giải

Nơi em sống thường xảy ra lũ lụt và sạt lở đất. Vì vậy, em đề xuất mọi người không chặt phá rừng bừa bãi, thay vào đó hãy trồng thêm thật nhiều cây xanh.