Nhà bác học Mi-kha-in Lô-mô-nô-xốp

Ngày này cách đây 241 năm, ngày 4 tháng 4 năm 1765 Mi-khai-in Va-xi-li-e-vich Lô-mô-nô-xốp vĩnh viễn ra đi. Ngày nay tại Trung tâm thủ đô có một Trường Đại học Tổng hợp nổi tiếng mang tên ông đó là Trường Đại học Tổng hợp Mát-xcơ-va Lô-mô-nô-xốp.

M.V. Lô-mô-nô-xốp sinh ngày 8 – 11 – 1711 tại làng Denisovka (Ác-khan-ghen-xcơ) trong một gia đình sống bằng nghề chài lưới. Thuở nhỏ ông cũng chỉ được nuôi dạy như bao trẻ nhỏ khác  trong làng. Ông cùng cha mẹ đánh cá, làm muối, đóng thuyền… nhưng trời phú cho ông sự hiếu học phi thường. Mãi tới năm 19 tuổi nhân một chuyến theo đoàn tàu buôn đến Moskva, Lô-mô-nô-xốp mới xin được vào học một trường giòng gọi là  Viện Hàn lâm Xlavơ Hy Lạp – La Tinh. Năm 1735 ông tốt nghiệp và được Viện gửi đến  St. Petersbourg tiếp tục học tập. Ngay năm sau 1736 ông lại được cử sang Đức nghiên cứu nghề luyện kim và khai mỏ. Năm 1741 ông trở về nước Nga với tư cách là một nhà tự nhiên học, nghiên cứu những vấn đề quan trọng nhất của vật lý và hoá học. 

Tới  năm 1740 Lô-mô-nô-xốp xây dựng thành công thuyết hạt về cấu tạo các chất, nhiều luận điểm đã đi trước cả học thuyết nguyên tử - phân tử. Ông gọi các nguyên tử là “nguyên tố” và phân tử  là “hạt”.

Năm 1744 ông  xuất bản tác phẩm “ Suy nghĩ về nguyên nhân của nóng và lạnh”. Đây là một luận điểm khẳng định rằng nhiệt không phải là “chất lỏng đặc biệt” như người ta thưòng nghĩ, mà là kết quả của sự chuyển động của các hạt. Khi sự chuyển động đó ngừng lại thì quá trình sinh nhiệt cũng chấm dứt. 

Năm 1750 Tại Viện Hàn Lâm khoa học Nga ông đã cống hiến cho nước Nga phương pháp điều chế chất màu vô cơ và thuỷ tinh màu từ các nguyên liệu trong nước . Ông còn  sáng tạo ra “ ngôn ngữ hoá học”  Nga  qua nghiên cứu phân tích các thành phần của các muối và  các chất khoáng. 

Qua nhiều năm nghiên cứu khoa học tới năm 1760 ông đưa ra một  nhận định tổng quát về “Định luật bảo toàn chất và chuyển động”: “Tất cả những sự biến đổi xẩy ra trong thiên nhiên đều có bản chất là vật thể này mất đi một lượng bao nhiêu thì vật thể kia được thêm một lượng bấy nhiêu…” Định luật tổng quát này của tự nhiên áp dụng được ngay vào các quy tắc của chuyển động.

Do những tài năng cống hiến của Lô-mô-nô-xốp không những trong lĩnh vực hoá học ông còn được lịch sử đánh giá  là một nhà Bác học bách khoa vĩ đại. Sự nghiệp của ông có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của xã hội và văn hoá Nga. Ông còn là một nhà thơ  đã sáng tạo ra những âm luật mới cho thơ ca Nga. Ông cũng còn là một hoạ sỹ đã sáng tạo ra những bức tranh ghép gốm khổng lồ. Và ông cũng là tác giả của những cuốn sách giáo khoa đầu tiên về lịch sử cổ đại nước Nga, đồng thời là một nhà địa lý học, địa chất học kiệt xuất, nhà luyện kim và nhà sư phạm thiên tài. 

Chính vậy đương thời hay ở thời đại ngày này – hàng trăm năm sau, ông vẫn được gọi là nhà Bác học đa tài Lô-mô-nô-xốp.

Nhà bác học Ăng-toan La-voa-di-e

Antoine Laurent de Lavoisier (Phiên âm tiếng Việt:La-voa-diê) (26 tháng 8 năm 1743 - 8 tháng 5 năm 1794) là một trong những nhà hóa học vĩ đại nhất trong lịch sử. Ông đã có những đóng góp vô cùng to lớn cho lịch sử hóa học như việc tìm ra định luật bảo toàn khối lượng, việc đề ra lý thuyết về sự ôxi hóa các chất năm 1777 đã đập tan sự thống trị từ nhiều thế kỷ trước đó của thuyết nhiên tố do Georg Ernst Stahl đề xuất. Với những đóng góp đó, ông trở nên bất tử trong ngành hóa học, được xem là cha đẻ của ngành hóa học hiện đại tuy nhiên vì những bất ổn của xã hội Pháp cuối thế kỷ 18 mà đỉnh điểm là cuộc Cách mạng Pháp năm 1789 đã khiến ông bị xử tử ngày 4 tháng 5 năm 1794 vì nghi ngờ có dính dáng đến hoạt động của giới quý tộc khi ông 51 tuổi.

Trong khoảng thời gian từ 1778 đến năm 1782, ông trực tiếp phụ trách xưởng chế tạo thuốc súng nghiên cứu nông nghiệp và đưa ra nhiều cải tiến có giá trị. Năm 1782, ông cùng 1một số nhà hóa học nổi tiếng khác định ra quy tắc thống nhất về cách gọi tên các hợp chất hóa học đặt nền móng cho sự phân loại các chất. Toàn bộ nhưng công trình trên của ông đã khiến cho thuyết nhiên tố tồn tại nhiều thế kỷ qua sụp đổ.

Để tổng kết các công trình của mình, năm 1789 Lavoisier đã xuất bản cuốn sách Traité Élémentaire de Chimie (Các biến đổi của hóa học) với những hình vẽ tuyệt vời do vợ ông minh họa. Cuốn sách gây chấn động thề giới và lập tức được dịch ra nhiều thứ tiếng như tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Hà Lan, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Ý,... Chỉ 2 năm sau khi cuốn sách ra đời, người đứng đầu thuyết nhiên tố là Richard Kirwan đã đầu hàng vô điều kiện.