MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Di tích thành nhà Mạc(Cao Bằng, Lạng Sơn), Lũy Thầy (Quảng Bình).... gợi cho em nhớ đến những cuộc xung đột nào trong các thế kỉ XVI - XVII? Những cuộc xung đột đó đã để lại hệ quả như thế nào đối với lịch sử dân tộc?

Trả lời:

• Di tích thành nhà Mạc (Cao Bằng, Lạng Sơn) ngợi cho em nhớ đến cuộc xung đột Nam - Bắc triều.
• Di tích Lũy Thầy (Quảng Bình) ngợi cho em nhớ đến cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.
• Hệ quả của các cuộc xung đột đó:

+ Hệ quả tiêu cực: sự thống nhất của đất nước bị xâm phạm nghiêm trọng; hình thành cục diện “một cung vua - hai phủ chúa” (vua Lê, chúa Trịnh và chúa Nguyễn); kinh tế đất nước bị tàn phá; hàng vạn dân thường bị xô đẩy vào vòng khói lửa.

+ Hệ quả tích cực: lãnh thổ đất nước được mở rộng dần về phía Nam. Chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong cũng triển khai nhiều hoạt động thực thi chủ quyền tại quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

1. Sự ra đời Vương triều Mạc

NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 1 và thông tin trong mục, hãy trình bày những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.

Trả lời:

Đầu thế kỉ XVI, nhà Lê lâm vào tình trạng khủng hoảng:

+ Sự tranh chấp giữa các phe phái phong kiến diễn ra quyết liệt.

+ Sản xuất đình đốn, nạn mất mùa thường xuyên diễn ra.

+ Ở nhiều nơi, dân chúng nổi dậy chống lại triều đình.

Trong lúc tình hình đất nước bất ổn, Mạc Đăng Dung đã tiêu diệt các thế lực đối lập, dần dần thâu tóm mọi quyền hành.

Năm 1527, Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi, lập ra triều Mạc, thực hiện một số chính sách về chính trị, kinh tế, xã hội nhằm ổn định và phát triển đất nước.

2. Xung đột Nam- Bắc triều

NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Câu hỏi 1: Hãy giải thích nguyên nhân bùng nổ cuộc xung đột Nam - Bắc triều.

Trả lời:

Nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam - Bắc triều:

+ Năm 1527, nhà Mạc được thành lập, nhưng một bộ phận quan lại trung thành với nhà Lê lại ra sức chống đối, nhằm khôi phục lại vương triều Lê.

+ Năm 1533, ở vùng Thanh Hóa, nhiều cựu thần của nhà Lê (đứng đầu là Nguyễn Kim) lấy danh nghĩa “phù Lê diệt Mạc" đưa Lê Duy Ninh lên làm vua, thiết lập lại vương triều, sử cũ gọi là Nam triều để phân biệt với Bắc triều (của nhà Mạc ở phía bắc).

=> Từ năm 1533 - 1592, xung đột Nam - Bắc triều xảy ra, chiến trường chính là vùng Thanh Hóa - Nghệ An.

Câu hỏi 2: Hãy tóm tắt nét chính về hệ quả của cuộc xung đột Nam - Bắc triều.

Trả lời:

Hệ quả của xung đột Nam - Bắc triều:

+ Đất nước bị chia cắt trong một thời gian dài (từ năm 1533 đến năm 1592 là khoảng thời gian diễn ra xung đột. Tuy nhiên, năm 1592, sau khi rút khỏi Thăng Long, nhà Mạc chạy lên Cao Bằng và tiếp tục chiếm cứ, xây dựng lực lượng của mình tại vùng đất này. Phải đến năm 1677, chính quyền Lê - Trịnh mới có thể tiêu diệt được hoàn toàn tàn dư của nhà Mạc).

+ Làng mạc bị tàn phá; sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp bị đình trệ; trao đổi buôn bán giữa các vùng gặp nhiều khó khăn.

+ Đời sống nhân dân khốn cùng vì: nạn đói, bị bắt đi lính, đi phu, nhiều gia đình li tán.

3. Xung đột Trịnh - Nguyễn

NHIỆM VỤ HỌC TẬP

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Trả lời:

Nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn:

+ Năm 1545, Nguyễn Kim qua đời, hai con trai của ông (là Nguyễn Uông và Nguyễn Hoàng) còn nhỏ tuổi, nên vua Lê trao toàn bộ binh quyền cho Trịnh Kiểm. Từ đây, mâu thuẫn giữa hai dòng họ Trịnh - Nguyễn dần bộc lộ và ngày càng gay gắt.

+ Năm 1558, Nguyễn Hoàng, được cử vào trấn thủ vùng Thuận Hóa. Kể từ đó, họ Nguyễn từng bước xây dựng thế lực và mở rộng dần đất đai về phương Nam.

+ Năm 1613, Nguyễn Hoàng mất, con là Nguyễn Phúc Nguyên lên thay, đã tỏ rõ thái độ đối lập và chấm dứt việc nộp thuế cho họ Trịnh.

=> Đến năm 1627, xung đột Trịnh - Nguyễn bùng nổ và kéo dài đến năm 1672 mới chấm dứt.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy lập và hoàn thành bảng hệ thống (theo gợi ý dưới đây) về các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn.

Trả lời:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Giả sử là một người dân sống ở thế kỉ XVI - XVII, em hãy đưa ra ít nhất một lí do phản đối các cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn.

Trả lời:

Một lí do phản đối các cuộc xung đột nam - bắc Triều và Trịnh - Nguyễn trong thế kỷ XVI - XVII có thể là những tác động tiêu cực của chiến tranh đến cuộc sống và kinh tế dân chúng. Các cuộc xung đột này đã gây ra sự tàn phá cho cây trồng, vụ mùa và hạ tầng nông nghiệp, dẫn đến nguy cơ đói nghèo, bất ổn xã hội. Dân chúng bị thiệt hại về tài sản và sinh mạng, sống trong sợ hãi và khó khăn hàng ngày. Vì vậy, một lí do phản đối các cuộc xung đột này có thể là sự đau khổ và thiệt hại mà nó mang lại cho người dân.

Câu hỏi 2: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo, internet về di tích Luỹ Thầy và sông Gianh (Quảng Bình), hãy viết đoạn văn ngắn (khoảng 7 - 10 dòng) về cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn.

Trả lời:

Cuộc xung đột trịnh - nguyễn là một sự kiện lịch sử xảy ra tại các di tích Luỹ Thầy và Sông Gianh, ở Quảng Bình, Việt Nam. Di tích Luỹ Thầy được biết đến như một hệ thống đài chứa các tư thế tu hành vô cùng linh thiêng của các vị chư tăng. Nơi đây thu hút khá nhiều du khách trong nước và quốc tế. Trong thời kỳ nhà Trịnh và nhà Nguyễn tranh đấu lẫn nhau để nắm quyền trong triều đình, Quảng Bình đã trở thành một địa điểm chiến lược quan trọng. Sông Gianh, một con sông lớn chảy qua vùng này, đã trở thành biên giới tự nhiên phân chia lãnh thổ giữa hai gia tộc thống trị. Cuộc xung đột đỉnh điểm giữa hai gia tộc Trịnh và Nguyễn diễn ra vào khoảng thế kỷ 17, khi hai bên thiết lập các di tích quan trọng trên lãnh thổ này. Vì địa vị chiến lược và tâm linh, các pháo đài và hệ thống vũ khí được xây dựng trên di tích Luỹ Thầy để bảo vệ lãnh thổ của gia tộc Trịnh trước các cuộc tấn công của gia tộc Nguyễn. Trận chiến giữa hai gia tộc đã dẫn đến những cuộc đánh nhau ác liệt trên sông Gianh. Cả hai bên đã triển khai lực lượng quân đội và tư lệnh tài ba để giành lợi thế trên chiến trường. Cuộc xung đột này kéo dài suốt một thời gian dài và đã để lại những dấu tích lịch sử đặc biệt tại di tích Luỹ Thầy và Sông Gianh. Đây là một điểm đến thu hút những ai yêu thích lịch sử và kiến thức văn hoá của Việt Nam.