Khởi động

Câu hỏi: Nam Bộ là nơi có nền văn hoá mang đậm dấu ấn của vùng sông nước. Đây là vựa lúa, vựa trái cây và thuỷ sản lớn nhất cả nước. Người dân nơi đây giàu truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng. Hãy kể tên một số nhân vật lịch sử tiêu biểu, một số nét văn hoá hoặc sản phẩm nông nghiệp của vùng đất này.

Bài giải

Trang phục đặc trưng của nơi đây là: áo bà ba, chợ nổi, nhà lá, nhà bè,...

Ngoài ra, do đặc trưng sông nước, chợ nổi và vận tải đường sông bằng ghe, thuyền, xuồng,... là một trong những nét văn hóa tiêu biểu của người dân Nam Bộ.

Khám phá

1. Dân cư

Câu hỏi: Đọc thông tin và kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy:

- Kể tên một số dân tộc sinh sống ở vùng Nam Bộ.

- Nêu đặc điểm phân bố dân cư của vùng Nam Bộ.

Bài giải

- Các dân tộc sinh sống ở vùng Nam Bộ là Kinh, Khơ-me, Chăm, Hoa,...

- Vùng Nam Bộ có số dân nhiều nhất so với các vùng khác của nước ta. Trong vùng, dân cư phân bố không đều, tập trung ở các đô thị và dải đất phù sa ven sông Tiền, sông Hậu.

2. Hoạt động sản xuất Sản xuất công nghiệp

Sản xuất công nghiệp

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy:

- Kể tên một số ngành công nghiệp ở vùng Nam Bộ và nêu sự phân bố của chúng.

- Giải thích vì sao Nam Bộ trở thành vùng sản xuất công nghiệp lớn nhất nước ta.

Bài giải

- Một số ngành công nghiệp ở vùng Nam Bộ:

• Điện tử
• Hóa chất
• Dệt may
• Thực phẩm
• Nhiệt điện

Trên lược đồ, những vùng được khoanh tròn đỏ là trung tâm công nghiệp của vùng.

- Nam Bộ trở thành vùng sản xuất công nghiệp lớn nhất nước ta vì: 

• Nguồn lao động dồi dào.
• Cơ sở hạ tầng - cơ sở vật chất kĩ thuật phát triển.
• Thị trường tiêu thụ rộng lớn và ổn định (trong nước, nước ngoài).
• Có chính sách khuyến khích phát triển của Nhà nước.

Sản xuất nông nghiệp

Câu hỏi: Quan sát hình 3, em hãy kể tên một số cây trồng, vật nuôi ở vùng Nam Bộ và chỉ sự phân bố của chúng trên lược đồ.

Bài giải

Nam Bộ là vùng sản xuất lúa, trồng cây ăn quả và nuôi trồng thuỷ sản lớn nhất nước ta. Đây cũng là vùng trồng nhiều cây công nghiệp có giá trị xuất khẩu như: cao su, hồ tiêu, điều.... và nuôi nhiều vịt, gà, lợn.

• Các tỉnh trồng lúa chính ở Nam Bộ: Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ...
• Cây ăn quả: Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Cần Thơ, Hậu Giang...
• Cây cao su, điều, tiêu: Tây Ninh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Phước...
• Trâu, bò: Tây Ninh, Bình Phước, Long An...
• Lợn: Đồng Tháp, Bến Tre, Trà Vinh, Tiền Giang, Kiên Giang, Đồng Nai, Cà Mau...
• Gia cầm: Kiên Gang, Hậu Giang, Cà Mau, Bạc Liêu, Trà Vinh, Sóc Trăng, Tây Ninh...

Sản xuất lúa

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 3, em hãy:

- Nêu tên những tỉnh trồng nhiều lúa ở vùng Nam Bộ.

- Giải thích vì sao vùng Nam Bộ trở thành vựa lúa lớn nhất cả nước.

Bài giải

- Những tỉnh trồng nhiều lúa ở vùng Nam Bộ: Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ, Bạc Liêu, Tây Ninh.

- Vùng Nam Bộ trở thành vựa lúa lớn nhất cả nước: Nhờ có diện tích đồng bằng lớn, đất đai màu mỡ, khí hậu nóng ẩm, áp dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật vào sản xuất.

Nuôi trồng thuỷ sản

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 3, 4, 5, em hãy:

- Nêu tên những tỉnh nuôi trồng thuỷ sản ở vùng Nam Bộ.

- Giải thích vì sao vùng Nam Bộ trở thành vùng nuôi trồng thuỷ sản lớn nhất cả nước.

Bài giải

- Những tỉnh nuôi trồng thuỷ sản ở vùng Nam Bộ: Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cà Mau

- Vùng Nam Bộ trở thành vùng nuôi trồng thuỷ sản lớn nhất cả nước do có vùng biển rộng, mạng lưới sông ngòi dày đặc, nhiều vùng đất ngập nước, người dân nhiều kinh nghiệm và năng động.

3. Một số nét văn hoá

Nhà ở và phương tiện đi lại

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát hình 6 và kết hợp vốn hiểu biết của bản thân, em hãy cho biết:

- Nhà của người dân ở Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ trước kia có gì khác nhau? Vì sao?

- Phương tiện đi lại phổ biến của người dân Nam Bộ hiện nay là gì?

Bài giải

- Trước kia ở Tây Nam Bộ, người dân thường làm nhà dọc theo các sông ngòi, kênh rạch để tiện cho việc sinh hoạt. Nhà ở đơn sơ, thoáng mát. Còn Đông Nam Bộ là vùng đất cao, nhiều rừng rậm nhiệt đới có thú dữ nên nhà ở thường làm chắc chắn hơn để sống an toàn. Ngày nay, diện mạo làng quê ở vùng Nam Bộ đã có nhiều thay đổi. Nhiều ngôi nhà kiên cố, khang trang được xây dựng. Đường sá, phương tiện giao thông ngày càng đa dạng và hiện đại hơn.

- Xuồng, ghe là phương tiện đi lại phổ biến của người dân nơi đây.

Chợ nổi trên sông

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát hình 7 và kết hợp vốn hiểu biết của bản thân, em hãy mô tả về chợ nổi trên sông.

Bài giải

Vùng Nam Bộ có nhiều sông ngòi, kênh rạch nên phương tiện đi lại của người dân chủ yếu là xuồng, ghe. Chợ nổi là nét văn hoá đặc thù của vùng sông nước Tây Nam Bộ. Chợ nổi thường họp ở những đoạn sông thuận tiện cho việc đi lại bằng xuồng, ghe từ nhiều nơi đến. Chợ thường nhộn nhịp nhất vào buổi sáng. Ngay từ sáng sớm, việc mua bán đã diễn ra tấp nập. Các mặt hàng như: rau, quả, thịt, cá, quần áo,... đều có thể mua bán trên xuồng, ghe.

4. Truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng của đồng bào Nam Bộ

Câu hỏi

- Đọc thông tin và quan sát các hình 8, 9, em hãy nêu những hành động thể hiện tinh thần yêu nước của các nhân vật lịch sử trong bài.

- Em ấn tượng với hành động của nhân vật nào nhất? Vì sao?

Bài giải

- Những hành động thể hiện tinh thần yêu nước của các nhân vật lịch sử trong bài:

• Trương Định – “Bình Tây Đại nguyên soái”: Ông là người lãnh đạo phong trào chống thực dân Pháp của nhân dân ở ba tỉnh miền Đông Nam Kì.
• Nguyễn Trung Trực: Khi Pháp tấn công thành Gia Định, ông đã tham gia kháng chiến và lập nhiều chiến công vang dội.
• Nguyễn Thị Định: tham gia hoạt động cách mạng. Bà đã lãnh đạo "Đội quân tóc dài" đấu tranh đòi chính quyền Ngô Đình Diệm chấm dứt việc tàn phá xóm làng, bắn giết người vô tôi.

- Em ấn tượng với Nguyễn Trung Trực bởi câu nói “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây” và những công lao ông mang lại. Câu nói toát ra sự hào hùng, anh dũng, đồng thời thể hiện tinh thần yêu nước của nhân dân ta. 

Luyện tập

Câu 1. Hãy nêu những ví dụ cho thấy người dân Nam Bộ đã biết cách chung sống hài hoà với thiên nhiên.

Bài giải

Vùng Nam Bộ có nhiều sông ngòi, kênh rạch nên nhà ở của người dân rất đa dạng. Bên cạnh những ngôi nhà xây bằng gạch, người dân vùng Nam Bộ còn dựng những ngôi nhà lá, nhà sàn, nhà bè. Nhà sàn và nhà bè được dựng ở những vùng nước nổi.

Câu 2. Em hãy hoàn thành bảng sau vào vở.

Bài giải

Câu 3. Giới thiệu một nhân vật lịch sử tiêu biểu mà em biết trong phong trào đấu tranh yêu nước và cách mạng của đồng bào Nam Bộ theo gợi ý. tiểu sử, chiến công, điều em học được từ nhân vật.

Bài giải

Nguyễn Trung Trực tên thật là Nguyễn Văn Lịch, sinh năm 1838 tại xóm nghề thôn Bình Nhựt, tổng Cửu Cư Hạ, huyên Cửu An, phủ Tân An, tỉnh Gia Định (nay thuộc ấp 1, Thạnh Đức, Bến Lức, Long An). Thuở nhỏ, ông còn có tên là Chơn. Ông là thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa chống Pháp vào nửa cuối thế kỷ 19 ở Nam Bộ Việt Nam. Ông đã lãnh đạo nghĩa quân nổi dậy ở Tân An, đặc biệt đã chỉ huy nghĩa quân đốt cháy tàu Hi Vọng của giặc Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông. Sau đó, ông cho lập căn cứ, kiên trì chỗng giặc khắp vùng Rạch Giá, Hà Tiên và đảo Phú Quốc. Năm 1868, Nguyễn Trung Trực bị bắt và đưa đi hành hình, ông đã dõng dạc hô lớn: “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”

Vận dụng

Câu 1. Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây.

a) Làm một áp phích giới thiệu về hoạt động sản xuất của người dân ở vùng Nam Bộ theo gợi ý sau:

– Lựa chọn một hoạt động sản xuất ở vùng Nam Bộ.

– Tìm và chọn lọc thông tin, tranh ảnh về hoạt động sản xuất mà em chọn.

- Sắp xếp tranh ảnh, thông tin vào áp phích để giới thiệu về hoạt động sản xuất đó.

– Trang trí và hoàn thiện áp phích.

b) Tìm hiểu một chợ nổi ở vùng Nam Bộ. Đóng vai hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về chợ nổi đó.

Bài giải

b. Tìm hiểu một chợ nổi ở vùng Nam Bộ. Đóng vai hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về chợ nổi đó.

Nhắc đến Đồng bằng sông Cửu Long ở Nam Bộ, người ta luôn nhớ đến những khu chợ nổi vô cùng nổi tiếng và đậm dấu ấn văn hóa của người dân nơi đây. Đó là một ngôi chợ mua bán đặc biệt mà cả người bán lẫn người mua buộc phải dùng thuyền hoặc ghe làm phương tiện đi lại và vận chuyển. Chợ Nổi không chỉ là nơi mua bán hoa quả tươi, nông sản và nhiều các mặt hàng khác, nó còn thu hút khách du lịch tham quan và thích thú khám phá lối sống đặc biệt của vùng sông nước.

Câu 2. Việc lấy tên các nhân vật lịch sử (Nguyễn Trung Trực, Trương Định, Nguyễn Thị Định,...) đặt tên cho đường phố, trường học có ý nghĩa như thế nào?

Bài giải

Thể hiện truyền thống của "uống nước nhớ nguồn" của nhân dân ta, thể hiện lòng biết ơn với những nguời anh hùng dân tộc đã mang lại cho họ sự bình yên và hạnh phúc xua đi cái chiến tranh đau thương giúp họ được sống trong cuộc sống hòa bình ko có chiến tranh đau thương và mất mát