A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

• Nguyễn Trường Tộ (1830 – 1871).
• Ông là một vị quan liêm khiết thanh cao, đồng thời có tầm nhìn xa trông rộng .
• Với bộ não tiên tiến của mình ông thông thạo cả Hán học lẫn Tây Học. Do am hiểu văn hóa phương Tây và có một vốn tri thức phương Đông sâu sắc, Nguyễn Trường Tộ sớm nhận ra cần phải cách tân đất nước.
• Không những thế trong ông lúc nào cũng nồng nàn lòng yêu đất nước, lo cho nhân dân.
• Đây quả là một người hiền tài không chỉ có tài mà còn có đức.
• Ông luôn có tư tưởng canh tân đất nước.
• Tác phẩm ông để lại cũng khá nhiều, gồm 60 bản điều trần. Trước cảnh nước ta mất dần vào tay thực dân Pháp, ông càng đau lòng, nên đã dồn tất cả sức lực và trí tuệ của mình vào việc cách tân đất nước bằng những bản điều trần đầy tâm huyết. Tiếc rằng, vua Tự Đức bấy giờ không tiếp nhận. Tuy vậy, tư tưởng đổi mới đất nước của ông vẫn là điều đáng ghi nhận, trân trọng.

2. Tác phẩm

• Thể loại: điều trần là thể loại văn bản của cấp dưới dâng lên vua nhằm trình bày những kế sách giúp trị nước hoặc những việc khẩn cấp cần làm. Đây là một loại văn bản chính trị có lập luận chặt chẽ lời nói vừa thẳng thắn vừa mềm dẻo.
• Xuất xứ: nằm trong bản điều trần số 27 có tên là tế cấp bát điều do Nguyễn Trường Tộ viết vào năm 1867.
• Nội dung : bàn về việc vai trò của luật pháp đối với một đất nước và ra sức thuyết phục nhà nước lập khoa luật.
• Bản điều trần đã nói rõ tư tưởng canh tân của Nguyễn Trường Tộ nhằm đổi mới đất nước. Đặt trong hoàn cảnh lúc bây giờ, khi chế độ phong kiến nước ta còn bảo thủ, trì trệ, thì tư tưởng canh tân của ông càng đáng ghi nhận.
• Bố cục: 3 phần.
• Đoạn 1: Luật bao gồm những nội dung gì và mối quan hệ của luật đối với quan, dân, với đạo đức và chính lệnh.
• Đoạn 2: Tác giả phê phán Nho giáo chỉ nói suông trên giấy, không làm cũng chẳng bị ai phạt, có làm cũng chẳng được ai thưởng, học nhiều mà mấy ai đổi được tâm tính, sửa được lỗi lầm
• Đoạn 3: Vai trò quan trọng của luật đối với con người và xã hội.