MỞ ĐẦU
Quan sát các loài cây trong môi trường xung quanh và cho biết cây sinh sản như thế nào? Thực vật có những hình thức sinh sản nào? Các hình thức sính sản này được ứng dụng như thế nào trong cuộc sống?
Lời giải:
- Trong môi trường xung quanh, các loài cây có thể sinh sản bằng các cách như: Từ một bộ phận của cây mẹ (rễ, thân, lá) mọc thành cây con; hoặc cây ra hoa kết quả và hình thành hạt, hạt mọc thành cây con.
- Thực vật có hai hình thức sinh sản là sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.
- Ứng dụng của các hình thức sinh sản này trong thực tiễn:
+ Ứng dụng sinh sản hữu tính trong chọn lọc, tạo giống cây trồng nhằm chọn lọc được các tính trạng quý.
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
I. SINH SẢN VÔ TÍNH Ở THỰC VẬT VÀ ỨNG DỤNG
Câu 1: Quan sát hình 21.1a, cho biết cây con được hình thành như thế nào?
Lời giải:
Cây con được hình thành từ một bộ phận hoặc cơ quan sinh dưỡng của cá thể mẹ: thân củ (cây khoai tây), thân bò (cây dâu tây), lá (cây thuốc bỏng), thân hành (cây hành).
Quá trình biến đổi từ bào tử thành thể giao tử ở rêu: Túi bào tử tiến hành giảm phân tạo thành bào tử (n), bào tử khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ nguyên phân, phát triển thành thể giao tử non và hình thành thể giao tử trưởng thành (n).
Câu 2: Quan sát hình 21.1b, mô tả quá trình biến đổi từ bào tử thành thể giao tử ở rêu.
Lời giải:
Cây con được hình thành từ một bộ phận hoặc cơ quan sinh dưỡng của cá thể mẹ: thân củ (cây khoai tây), thân bò (cây dâu tây), lá (cây thuốc bỏng), thân hành (cây hành).
Quá trình biến đổi từ bào tử thành thể giao tử ở rêu: Túi bào tử tiến hành giảm phân tạo thành bào tử (n), bào tử khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ nguyên phân, phát triển thành thể giao tử non và hình thành thể giao tử trưởng thành (n).
Câu 2: Quan sát hình 21.1, phân biệt một số hình thức nhân giống vô tính ở thực vật
Lời giải:
Phân biệt một số hình thức nhân giống vô tính ở thực vật:
Giâm cành | Là kĩ thuật nhân giống sử dụng các đoạn cành bánh tẻ và các kĩ thuật nông học để tạo thành cây hoàn chỉnh. |
Chiết cành | Là kĩ thuật nhân giống mà cây con tạo được bằng cách thúc đẩy hình thành rễ từ vết khoanh vỏ một cành bánh tẻ trên cây mẹ. |
Ghép cành | Là phương pháp nhân giống sử dụng đoạn thân, cành hoặc chồi của cây này ghép lên thân hay gốc của cây khác cùng loài hoặc có quan hệ gần gũi. |
Tách củ | Là kĩ thuật nhân giống bằng cách chia củ thành các phần mang các chồi. |
Nuôi cấy mô | Là kĩ thuật nuôi cấy dựa trên cơ sở khoa học là tính toàn năng của tế bào. |
II. SINH SẢN HỮU TÍNH Ở THỰC VẬT CÓ HOA
Câu 1: Quan sát hình 21.3, kể tên các bộ phận của hoa.
Lời giải:
Các bộ phận của hoa:
- Hoa lưỡng tính gồm: đế hoa, đài hoa (lá đài), tràng (cánh) hoa, bộ nhị hoa và bộ nhụy hoa.
- Hoa đơn tính: chỉ có bộ nhị (hoa đực) hoặc bộ nhụy (hoa cái).
Câu 2: Quan sát hình 21.4, mô tả quá trình hình thành hạt phấn, túi phôi.
Lời giải:
- Quá trình hình thành hạt phấn: Trong bao phấn, tế bào mẹ hạt phấn (2n) giảm phân tạo thành 4 tiểu bào tử (n). Mỗi tiểu bào tử nguyên phân một lần tạo thành tế bào sinh dưỡng (tế bào lớn) và tế bào sinh sản (tế bào nhỏ). Tế bào sinh dưỡng sẽ phát triển thành ống phấn, tế bào sinh sản sẽ nguyên phân tạo thành hai tinh tử (giao tử đực). Cấu trúc hai tế bào có vách dày chung này gọi là hạt phấn.
- Quá trình hình thành túi phôi: Trong bầu nhụy có một hay nhiều noãn chứa tế bào trung tâm lớn. Tế bào trung tâm (2n) giảm phân tạo ra bốn tế bào đơn bội không cân đối, ba tế bào tiêu biến, tế bào lớn (đại bào tử) nguyên phân liên tiếp 3 lần tạo thành 8 nhân. Cấu trúc này gọi là túi phôi chứa tế bào trứng (n) và hai tế bào kèm, nhân lưỡng cực và ba tế bào đối cực.
Câu 3: Quan sát hình 21.5, mô tả sự phát tán của hạt phấn đến đầu nhụy.
Lời giải:
Sự phát tán của hạt phấn đến đầu nhụy: Quá trình phát tán hạt phấn từ nhị tiếp xúc với đầu nhụy gọi là thụ phấn. Có hai hình thức thụ phấn là tự thụ phấn (hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy của hoa cùng cây) và thụ phấn chéo (hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy của hoa cây khác).
III. THỰC HÀNH NHÂN GIỐNG CÂY BẰNG SINH SẢN SINH DƯỠNG, THỤ PHẤN CHO CÂY
1. Thực hành nhân giống cây bằng sinh sản sinh dưỡng (giâm, chiết, ghép và tách củ)
Xác định số cành đã ra rễ, đếm số rễ trên mỗi cành/chồi mọc từ lá/từ đoạn rễ mà em quan sát được. Hoặc xác định số chồi ghép phát triển, mảnh củ có chồi phát triển mà em quan sát được.
Lời giải:
HS quan sát và điền kết quả
2. Thực hành thụ phấn cho cây trồng
Xác định số hoa được thụ phấn mà em quan sát được. Sự thụ phấn trong tự nhiên có thể thực hiện nhờ tác nhân nào?
Lời giải:
Sự thụ phấn trong tự nhiên có thể thực hiện nhờ tác nhân gió, động vật (bướm, ong, ...)
HS theo dõi cây thí nghiệm và điền kết quả
LUYỆN TẬP
Dựa vào thông tin đã học, hoàn thành bảng 21.1.
Bảng 21.1. Đặc điểm một số hình thức sinh sản vô tính ở thực vật
Đặc điểm | Sinh sản bằng bào tử | Sinh sản sinh dưỡng |
Nguồn gốc cây con | ? | ? |
Số lượng cây con | ? | ? |
Ví dụ | ? | ? |
Lời giải:
Đặc điểm | Sinh sản bằng bào tử | Sinh sản sinh dưỡng |
Nguồn gốc cây con | cây mẹ | cây mẹ |
Số lượng cây con | phụ thuộc vào loài cây và điều kiện môi trường | phụ thuộc vào loại cây và điều kiện môi trường |
Ví dụ | cây thông | phát triển của mầm từ hạt giống |
Câu 2: Nhân giống vô tính thực vật dựa trên cơ sở sinh học nào?
Lời giải:
Nhân giống vô tính thực vật dựa trên cơ sở hình thức sinh sản vô tính ở thực vật, cơ thể con được hình thành từ bộ phận hoặc cơ quan sinh dưỡng của cơ thể mẹ.
Câu 3: Kể tên một số loài có hoa đơn tính, hoa lưỡng tính
Lời giải:
- Một số loài có hoa đơn tính: hoa bí ngô, dưa chuột, hoa mướp, hoa liễu, hoa dưa hấu,…
- Một số loài hoa lưỡng tính: hoa chanh, hoa bưởi, hoa cải, hoa hồng, hoa li, hoa đào, hoa khoai tây,…
Câu 3: So sánh sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính ở thực vật
Lời giải:
- Giống nhau: Đều tạo ra những cá thể mới, đảm bảo sự phát triển liên tục của loài.
- Khác nhau:
Sinh sản vô tính | Sinh sản hữu tính |
Không có sự kết hợp giữa giao tử đực với giao tử cái. | Có sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái tạo thành hợp tử. |
Dựa trên cơ sở quá trình nguyên phân. | Dựa trên cơ sở quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh. |
Kém đa dạng di truyền, con sinh ra có đặc điểm giống nhau và giống với cây mẹ. | Đa dạng di truyền do tạo ra biến dị tổ hợp, đời con có nhiều kiểu hình khác nhau và khác với bố mẹ. |
Tạo ra các cá thể thích nghi với điều kiện sống ổn định. | Tạo ra các cá thể thích nghi tốt với các điều kiện sống thay đổi. |
Câu 4: Tìm hiểu các giống cây trồng ở địa phương được nhân giống bằng hình thức vô tính và hữu tính
Lời giải:
- Các giống cây trồng ở địa phương được nhân giống bằng hình thức vô tính: Cây cam, cây bưởi, sắn, mía, khoai lang, dâu tằm, ổi, rau ngót, …
- Các giống cây trồng được nhân giống bằng hình thức hữu tính: lúa, ngô, đậu tương, lạc, cây mai, đu đủ, …
VẬN DỤNG
Câu 1: Giải thích tại sao quá trình thụ tinh ở thực vật có hoa được gọi là thụ tinh kép.
Lời giải:
Quá trình thụ tinh ở thực vật có hoa được gọi là thụ tinh kép vì cùng lúc có cả hai tinh tử đều tham gia vào quá trình thụ tinh. Một tinh tử kết hợp với trứng tạo thành hợp tử (2n), tinh tử còn lại kết hợp với nhân lưỡng cực (2n) tạo thành nhân tam bội (3n).
Câu 2: Phun thuốc diệt côn trùng cho vườn trồng xoài, nhãn có lợi hoặc hại gì?
Lời giải:
Phun thuốc diệt côn trùng cho vườn trồng xoài, nhãn đúng cách và hợp lí có thể bảo vệ vườn cây, kiểm soát và hạn chế sự tấn công của côn trùng, kiểm soát dịch bệnh lây lan do côn trùng, làm tăng năng suất của sản phẩm thu hoạch.
- Tuy nhiên, việc phun thuốc diệt côn trùng làm tiêu diệt các loài côn trùng có lợi, làm giảm sự thụ phấn tự nhiên nhờ côn trùng; nếu sử dụng quá liều hoặc sai cách có thể gây tác động tiêu cực đến cây trồng, môi trường, làm giảm năng suất sản phẩm và có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Bình luận