MỞ ĐẦU

Quan sát hình 17.1, kể tên các yếu tố môi trường tác động đến cây ngô. Những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây ngô?

Lời giải:

- Các yếu tố môi trường tác động đến cây ngô gồm: Nước, ánh sáng, nhiệt độ, dinh dưỡng khoáng, sinh vật,…

- Ảnh hưởng của các yếu tố này đến sinh trưởng và phát triển của cây ngô: Các yếu tố môi trường ảnh hưởng sự tồn tại của cây; các quá trình sinh lí, sinh hóa trong cơ thể; tốc độ sinh trưởng; sự nảy mầm, sự ra hoa, phát sinh hình thái của các cơ quan;… → Sự sinh trưởng và phát triển của cây ngô chịu tác động bởi các yếu tố môi trường ngoài. 

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

I. MỘT SỐ YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

Thực vật có sinh trưởng, phát triển cùng tốc độ ở các môi trường khác nhau không?

Lời giải:

Ở các môi trường khác nhau, thực vật có tốc độ sinh trưởng và phát triển khác nhau. Do sinh trưởng và phát triển của cơ thể thực vật chịu tác động của các yếu tố môi trường bên ngoài.

II. CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA

Câu 1: Quan sát hình 17.2, cho biết yếu tố nào chi phối sự ra hoa của cây Arabidopsis sp.?

Lời giải:

Yếu tố chi phối sự ra qua của cây Arabidopsis sp. gồm: Nhân tố bên trong (tuổi cây, tương quan dinh dưỡng, tương quan hormone) và nhân tố bên ngoài (ánh sáng, nhiệt độ, chất điều hòa sinh trưởng).

Câu 2: Quan sát hình 17.3, cho biết quang chu kì là gì?

Lời giải:

Quang chu kì là sự tương quan độ dài ngày và đêm ảnh hưởng đến sự ra hoa của thực vật.

III. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT TRONG THỰC TIỄN

Nêu ví dụ ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật trong thực tiễn.

Lời giải:

Ví dụ ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật trong thực tiễn:

- Thiết lập nhiệt độ thích hợp, bổ sung ánh sáng nhân tạo bằng đèn LED (ánh sáng đỏ và ánh sáng xanh) khi trồng cây rau thủy canh trong nhà kính.

- Sử dụng gibberellin phá ngủ hạt cây đào, cây táo,…

- Khi trồng hoa cúc vụ đông, cần chiếu sáng bổ sung vào lúc 16 – 20h tối để kéo dài thời gian sinh trưởng sinh trưởng, cây ra hoa đúng vụ Tết.

IV. THỰC HÀNH QUAN SÁT TÁC DỤNG CỦA BẤM NGỌN, TỈA CÀNH, PHUN KÍCH THÍCH TỐ LÊN CÂY, TÍNH TUỔI CÂY

1. Quan sát tác dụng của bấm ngon, tỉa cành

Lời giải:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Quan sát tác dụng của bấm ngon, tỉa cành

- Nhóm thực hiện: .........................................

- Kết quả và thảo luận: Sau 7 - 10 ngày bấm ngọn, tỉa cành, chồi nách và lá phát triển nhiều hơn.

- Kết luận: 

• Bấm ngọn: Trong trồng trọt, người ta thường bấm ngọn cho nhiều loài cây trồng để cây chuyển sang giai đoạn trưởng thành (ra hoa, tạo quả) nhanh hơn và tạo thêm nhiều chồi nách. Từ đó giúp tạo ra nhiều sản phẩm hơn.

• Tỉa cành: Trong trồng trọi, người ta áp dụng biện pháp tỉa cành để tỉa những cành sâu, xấu nhằm tập trung chất dinh dưỡng cho các cành còn lại phát triển tốt hơn.

- Phụ lục (nếu có)

2. Quan sát tác dụng của kích thích tố đối với thực vật

Lời giải:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Quan sát tác dụng của kích thích tố đối với thực vật

- Nhóm thực hiện: ...................................

- Kết quả và thảo luận: HS dựa vào số liệu thực tế để lập bảng và vẽ biểu đồ

- Kết luận: Khi bổ sung thêm hormone hoặc chất điều hòa sinh trưởng làm thay đổi tương quan hormone trong cây, thúc đẩy sự sinh trưởng, phát triển của cây theo hướng hormone ưu thế.

- Phụ lục (nếu có)

3. Tính tuổi cây

Lời giải:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Tính tuổi cây

- Nhóm thực hiện: .............................

- Kết quả và thảo luận: số vòng sáng và tối màu trên miếng gỗ cắt ngang thân cây là: .... vòng sáng, ..... vòng tối.

- Kết luận: Sinh trưởng thứ cấp tạo ra các vòng gỗ trong thân cây. Mỗi vòng gỗ gồm một lớp gỗ sớm sáng màu và lớp gỗ muộn tối màu. Một vòng gỗ tương ứng với một năm nên qua đếm số vòng sẽ tính được tuổi của cây thân gỗ lâu năm

- Phụ lục (nếu có)

LUYỆN TẬP

Câu 1: Nêu ví dụ mỗi yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của thực vật.

Lời giải:

Ví dụ mỗi yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của thực vật:

- Nước: Khi bị hạn, chiều cao cây và kích thước lá của cây ngô giống B73 giảm so với cây ngô không bị hạn.

- Nhiệt độ: Tỉ lệ nảy mầm và thời gian nảy mầm của hạt táo Berber giảm trong khoảng nhiệt độ từ 15 – 25oC; tỉ lệ nảy mầm tăng khi nhiệt độ tăng từ 35 – 40oC.

- Ánh sáng: Hạt rau diếp khi được chiếu một phần ánh sáng đỏ nảy mầm nhanh hơn khi ở trong tối hoàn toàn.

- Dinh dưỡng khoáng: Khi trồng cà chua, nếu thiếu calcium, lá thường mỏng, ngắn, bị rũ xuống và bắt đầu chết từ đỉnh lan vào; nửa quả phía dưới bị héo khô.

Câu 2: Tìm ví dụ sự sinh trưởng và phát triển của cây phụ thuộc vào điều kiện môi trường.

Lời giải:

Ví dụ sự sinh trưởng và phát triển của cây phụ thuộc vào điều kiện môi trường:

- Cây cà rốt ra hoa trong điều kiện nhiệt độ thấp khoảng 1 – 10oC, kéo dài khoảng 10 – 12 tuần.

- Cây bắp cải trải qua điều kiện nhiệt độ từ 5 – 8oC trong khoảng 6 – 8 tuần sẽ ra hoa.

- Cây lan Hồ điệp xuất hiện chồi hoa sớm hơn 60 ngày khi được chiếu sáng ở cường độ 11.840 lux so với ở cường độ 592 lux.

VẬN DỤNG

Câu 1: Giải thích tại sao cần chiếu sáng nhân tạo vào ban đêm cho cây thanh long.

Lời giải:

Cần chiếu sáng nhân tạo vào ban đêm cho cây thanh long vì cây thanh long là cây ngày dài, ra hoa trong điều kiện ngày dài với thời gian chiếu sáng thường trên 14 giờ hoặc thời gian tối liên tục dưới 10 giờ. Do đó, chiếu sáng nhân tạo vào ban đêm nhằm cung cấp đủ thời gian chiếu sáng cần thiết, kích thích cây ra hoa, kết quả; giúp thu hoạch sớm hoặc thu hoạch quả trái vụ.

Câu 2: Giải thích cơ sở khoa học của biện pháp khoanh vỏ cây đào, đảo bầu cây quất, bấm ngọn cây quýt.

Lời giải:

Cơ sở khoa học của biện pháp khoanh vỏ cây đào, đảo bầu cây quất, bấm ngọn cây quýt:

- Khoanh vỏ đào: Nhằm hạn chế nước và chất dinh dưỡng nuôi cây, hạn chế lộc nảy mầm, ức chế và điều tiết sinh trưởng ngắn hạn của cây, giúp cây sớm chuyển sang giai đoạn ra hoa, để thu hoạch cây đúng thời điểm, đặc biệt là dịp Tết.

- Đảo bầu cây quất: Giúp cây sinh trưởng tốt, phục vụ mục đích tạo hình dáng cho cây quất; điều khiển quất có quả và chín vào dịp Tết. Trước khi đảo quất, cần tập trung chất dinh dưỡng nuôi lá và cây, nếu cây ra hoa thì phải ngắt bỏ, giúp cây sinh trưởng tốt, đạt kích thước và phục vụ mục đích tạo hình dáng cho cây. Khi đã đủ điều kiện về kích thước và hình thái, tiến hành đảo bầu cây, kết hợp với các biện pháp chăm sóc khác nhằm thúc đẩy cây ra hoa và tạo quả.

- Bấm ngọn cây quýt:  Đỉnh sinh trưởng của cây là nơi sản sinh ra auxin, giúp duy trì ưu thế đỉnh và ức chế sự phát triển của chồi bên. Cắt bỏ ngọn cây khiến làm lượng auxin giảm, trong khi đó hàm lượng hormone cytokinin không thay đổi, giúp loại bỏ ưu thế ngọn và kích thích sự phát triển của các chồi bên. Từ đó giúp điều chỉnh độ dài của thân, tập trung chất dinh dưỡng để cây lên chồi mới, các cành cho nhiều hoa và quả hơn, năng suất cao hơn.