MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Vậy quá trình xâm nhập của tư bản phương Tây vào các nước Đông Nam Á diễn ra như thế nào? Dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây, tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của các nước Đông Nam Á biến đổi ra sao? Nhân dân các nước Đông Nam Á đã tiến hành đấu tranh chống lại ách đô hộ của thực dân phương Tây như thế nào? 

Trả lời:

• Trong các thế kỉ XVI - XIX, bằng nhiều cách thức và thủ đoạn khác nhau như: thương mại, tôn giáo, ngoại giao, quân sự, thực dân phương Tây đã từng bước xâm chiếm gần hết các quốc gia Đông Nam Á.
• Sự thống trị của thực dân phương Tây đã dẫn đến những chuyển biến lớn ở các nước Đông Nam Á; đồng thời cũng đẩy mâu thuẫn dân tộc giữa nhân dân Đông Nam Á với chính quyền thực dân lên cao, làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.
• Mặc dù diễn ra sôi nổi, quyết liệt, nhưng do nhiều nguyên nhân, các cuộc đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á trong giai đoạn này vẫn chưa giành được thắng lợi.

KIẾN THỨC MỚI

I. Quá trình xâm nhập Đông Nam Á của thực dân phương Tây.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và các hình trong mục I, trình bày quá trình xâm nhập của tư bản phương Tây vào khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Từ thế kỉ XVI, sau các cuộc phát kiến địa lí, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, sau đó là Hà Lan, Anh, Pháp,... lần lượt xâm nhập vào khu vực Đông Nam Á bằng nhiều con đường khác nhau như thương mại, tôn giáo, ngoại giao, quân sự,...

• Về thương mại: các nước phương Tây cử đội thuyền buôn, thành lập công ty thương mại, lập thương điểm để buôn bán với các nước Đông Nam Á.
• Về tôn giáo: theo chân những đoàn thuyền buôn, các giáo sĩ đến truyền bá Thiên Chúa giáo kết hợp với tìm hiểu lịch sử, văn hóa, địa lí của các nước Đông Nam Á.
• Về ngoại giao: chính phủ các nước phương Tây cử đại diện đến Đông Nam Á đề nghị kí kết hiệp ước thương mại hoặc xin phép cho giáo sĩ được hoạt động.

• Về quân sự:

  - Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và sau đó là Hà Lan, Anh lần lượt đưa quân đến xâm lược, trước tiên là khu vực Đông Nam Á hải đảo:

  + Vào thập niên 70 của thế kỉ XVI, Tây Ban Nha hoàn thành xâm lược và đặt ách cai trị lên phần lớn các đảo của Phi-líp-pin. Sau chiến tranh Tây Ban Nha - Mỹ (1898), Phi-líp-pin trở thành thuộc địa của Mỹ.

  + Hà Lan từng bước xâm chiếm phần lớn lãnh thổ In-đô-nê-xi-a từ đầu thế kỉ XVII.

  + Đầu thế kỉ XIX, Anh cũng loại bỏ các đối thủ khác để chiếm Mã Lai làm thuộc địa.

  - Ở Đông Nam Á lục địa: vào cuối thế kỉ XIX, Anh chiếm Miến Điện, Pháp tấn công và hoàn thành xâm lược các nước Cam-pu-chia,Việt Nam, Lào.

II. Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của các nước Đông Nam Á.

Câu hỏi: Cho biết nét nổi bật về tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của các nước Đông Nam Á dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây.

Trả lời:

 Về chính trị:

+ Các nước Đông Nam Á lần lượt mất độc lập, trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây.

+ Chính quyền thuộc địa được thiết lập tại mỗi nước, trong đó các thế lực phong kiến vẫn được duy trì, làm tay sai cho chính quyền thực dân.

Về kinh tế:

+ Kinh tế Đông Nam Á phụ thuộc vào các nước phương Tây, trở thành thị trường tiêu thụ, nơi cung cấp nguyên nhiên liệu giá rẻ cho các nước này.

+ Tư bản phương Tây chủ yếu đầu tư vào khai thác khoáng sản và chiếm ruộng đất để lập đồn điền.

+ Hệ thống đường bộ, đường sắt, cảng.... được xây dựng nhằm phục vụ cho nhu cầu khai thác thuộc địa.

Về văn hóa:

+ Văn hóa phương Tây từng bước du nhập một cách cưỡng bức vào các nước Đông Nam Á thông qua hệ thống giáo dục mới. Thiên Chúa giáo được tạo điều kiện phát triển và dần trở thành tôn giáo phổ biến.

+ Nhiều phong tục và tư tưởng lạc hậu của người bản địa vẫn được duy trì để thực dân phương Tây dễ cai trị.

 Về xã hội: xã hội các nước Đông Nam Á chuyển biến mạnh mẽ dưới tác động của quá trình xâm lược và khai thác thuộc địa:

+ Các giai cấp cũ (địa chủ, nông dân) tiếp tục tồn tại nhưng bị phân hoá;

+ Các giai cấp và tầng lớp mới ra đời như: công nhân, tư sản, tiểu tư sản.

II. Cuộc đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á.

Câu hỏi:  Đọc thông tin và quan sát hình 3.5, trình bày những nét chính về cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây ở Đông Nam Á.

Trả lời:

Quá trình xâm lược các nước Đông Nam Á của thực dân phương Tây ngay từ đầu gặp phải sự kháng cự quyết liệt của người dân bản xứ. Các vương triều cùng nhân dân tổ chức kháng chiến nhưng sau đó đều bị đánh bại.

 Dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây, nhân dân các nước Đông Nam Á đứng lên đấu tranh để giành lại độc lập, tiêu biểu là ở In-đô-nê-xi-a và Phi-líp-pin.

+ Tại In-đô-nê-xi-a: Vào thế kỉ XVII, Tơ-ru-nô Giô-giô kêu gọi nhân dân chống triều đình A-mang-ku-rát và thực dân Hà Lan. Từ năm 1825 đến năm 1830, Hoàng tử Đi-pô Nơ-gô-rô lãnh đạo nhân dân đấu tranh vũ trang chống thực dân Hà Lan tại đảo Gia-va.

+ Tại Phi-líp-pin: từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX diễn ra hàng trăm cuộc khởi nghĩa của nhân dân chống thực dân Tây Ban Nha, điển hình là: khởi nghĩa ở đảo Bô-hô, Lai-ơ-ta, Pan-ga-si-nan, I-lô-kô,... (thế kỉ XVII), ở đảo Bô-hô (thế kỉ XVIII).

 Các cuộc đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á chống ách đô hộ của thực dân phương Tây đều bị đàn áp bằng vũ lực.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Vẽ sơ đồ tư duy về quá trình xâm nhập của tư bản phương Tây vào các nước Đông Nam Á từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX.

Trả lời:

Câu hỏi 2: Giải thích nguyên nhân thất bại của các cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây của các nước ở Đông Nam Á.

Trả lời:

Cuộc đấu tranh chống thực dân phương Tây của nhân dân các nước Đông Nam Á thất bại, do những nguyên nhân chủ yếu sau:

• Tương quan lực lượng chênh lệch theo hướng có lợi cho các nước phương Tây.
• Phong trào đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á thiếu đường lối lãnh đạo đúng đắn; phần lớn mang tính tự phát, không thống nhất được thành một phong trào đấu tranh chung, rộng khắp trên cả nước,…

VẬN DỤNG

Câu hỏi 3:  Sưu tầm tư liệu về quá trình xâm nhập của các nước thực dân phương Tây vào Đông Nam Á. Giới thiệu những tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Trả lời: 

Quá trình xâm nhập của các nước thực dân phương Tây vào Đông Nam Á bắt đầu từ thế kỷ 15 và kéo dài suốt đầu thế kỷ 20. Các nước chủ yếu tham gia vào các cuộc xâm lăng và chiếm đóng khu vực này bao gồm Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh, Pháp và Mỹ. Ban đầu, các thực dân châu Âu đến Đông Nam Á với mục đích tìm kiếm tài nguyên và mở rộng thị trường. Phương Tây đã thiết lập các thuộc địa và đặt các chính sách thực dân để khai thác tài nguyên và lợi ích kinh tế. Các nước thực dân cũng áp đặt quyền cai trị và ảnh hưởng văn hóa của mình lên xã hội địa phương. Các cuộc xâm lăng phương Tây đã gây ra những hậu quả xấu xa cho Đông Nam Á. Các dân tộc bản địa đã bị áp bức, bị bóc lột tài nguyên và công lao lao động. Ngoài ra, các cuộc chiến tranh, xung đột và sự can thiệp văn hóa đã gây ra nhiều đau thương và chia rẽ trong cộng đồng địa phương. Quá trình xâm lăng của phương Tây đã tạo nên những thay đổi sâu sắc về chính trị, kinh tế và xã hội ở Đông Nam Á. Nhiều quốc gia trong khu vực đã phải chiến đấu để giành độc lập và tự do khỏi sự chi phối của các nước thực dân.