KHỞI ĐỘNG

Em hãy nhận xét bóng của cột cờ khác nhau như thế nào khi Mặt Trời chiếu vào buổi sáng, buổi trưa và buổi chiều?

Bài giải

Buổi sáng, bóng cọc dài ngả về phía tây.

Buổi trưa, bóng cọc ngắn lại, ở ngay dưới chân cọc đó.

Buổi chiều, bóng cọc dài ra ngả về phía đông.

I. KHÁI NIỆM HÌNH CHIẾU

Câu hỏi: Quan sát Hình 2.1 và cho biết tia chiếu ở các phép chiếu khác nhau như thế nào?

Bài giải

a) Phép chiếu xuyên tâm: Các tia chiếu kéo dài đồng quy tại tâm chiếu.

b) Phép chiếu song song: Các tia chiếu song song với nhau.

c) Phép chiếu vuông góc: Các tia chiếu song song với nhau và vuông góc với mặt phảng hình chiếu.

II. HÌNH CHIẾU VUÔNG GÓC

1. Phương pháp xây dựng hình chiếu vuông góc

Câu hỏi: Quan sát Hình 2.3 và cho biết: Làm thế nào để nhận được hình chiếu vuông góc của vật thể?

Bài giải

Để nhận được hình chiếu vuông góc của vật thể ta cần đặt vật thể trong không gian được tạo bởi ba mặt phẳng hình chiếu vuông góc với nhau từng đôi một (MPHC đứng, MPHC bằng, MPHC cạnh) rồi lần lượt chiếu vuông góc vật thể theo các hướng từ trước ra sau, từ trên xuống dưới và từ trái sang phải để nhận được các hình chiếu:

- Hình chiếu A: Hình chiếu từ trước (Hình chiếu đứng).

- Hình chiếu B: Hình chiếu từ trên (Hình chiếu bằng).

- Hình chiếu C: Hình chiếu từ trái (Hình chiếu cạnh).

2. Bố trí các hình chiếu

Câu hỏi 1: Quan sát Hình 2.4 và đọc tên các hình chiếu theo hướng chiếu tương ứng.

Bài giải

- Hình chiếu A: Hình chiếu từ trước (Hình chiếu đứng).

- Hình chiếu B: Hình chiếu từ trên (Hình chiếu bằng).

- Hình chiếu C: Hình chiếu từ trái (Hình chiếu cạnh).

Câu hỏi 2: Vì sao phải xoay các mặt phẳng hình chiếu về trùng với mặt phẳng hình chiếu đứng?

Bài giải

Phải xoay các mặt phẳng hình chiếu về trùng với mặt phẳng hình chiếu đứng vì khi lập bản vẽ, người ta dễ thể hiện các hình chiếu trên mặt phẳng giấy.

Câu hỏi 3: Cho biết vị trí các hình chiếu bằng, hình chiếu cạnh so với hình chiếu đứng trên mặt phẳng giấy vẽ.

Bài giải

Hình chiếu bằng ở bên dưới còn hình chiếu cạnh ở bên phải hình chiếu đứng.

Câu hỏi 4: Nét đứt mảnh trên hình chiếu B (Hình 2.4) thể hiện cạnh nào của vật thể?

Bài giải

Nét đứt mảnh trên hình chiếu B (Hình 2.4) thể hiện cạnh không nhìn thấy của vật thể.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Cho vật thể với các hướng chiếu A, B, C (Hình 2.5a) và các hình chiếu 1, 2, 3 (Hình 2.5b). Hãy ghép cặp hình chiếu với hướng chiếu tương ứng.

Bài giải

1 - A, 2 - C, 3 - B.

III. HÌNH CHIẾU VUÔNG GÓC CỦA KHỐI ĐA DIỆN

1. Khối đa diện

Quan sát Hình 2.6 và cho biết:

Câu hỏi 1: Các mặt đáy, mặt bên của các khối đa diện là hình gì?

Bài giải

- Khối hộp chữ nhật: Mặt đáy mặt bên là các hình chữ nhật.

- Khối lăng trụ tam giác đều: Mặt đáy là hình tam giác, mặt bên là hình chữ nhật.

- Khối chóp tứ giác đều: Mặt đáy là hình vuông, mặt bên là hình tam giác.

Câu hỏi 2: Mỗi khối đa diện có những kích thước nào được thể hiện trên hình?

Bài giải

Mỗi khối đa diện có kích thước chiều dài, chiều rộng của đáy (hoặc cạnh đáy) và chiều cao được thể hiện trên hình.

2. Vẽ hình chiếu vuông góc của khối đa diện

Câu hỏi 1: Từ hình chiếu đứng, xác định vị trí hình chiếu bằng như thế nào?

Bài giải

Kẻ đường gióng từ hình chiếu đứng để xác định vị trí vẽ hình chiếu bằng sao cho hình chiếu bằng ở dưới hình chiếu đứng.

Câu hỏi 2: Các hình chiếu của khối hộp chữ nhật là các hình gì? Mỗi hình chiếu thể hiện kích thước nào của khối hộp?

Bài giải

Các hình chiếu của khối hộp chữ nhật là các hình chữ nhật bao quanh hình hộp.

Mỗi hình chiếu thể hiện kích thước:

• Hình chiếu đứng: chiều dài (chiều rộng) x chiều cao.
• Hình chiếu bằng: chiều dài x chiều rộng.
• Hình chiếu cạnh: chiều rộng (chiều dài) x chiều cao.

Câu hỏi 3: Quan sát Hình 2.8 và cho biết:

- Các hình chiếu của khối lăng trụ tam giác đều là hình gì?

- Kích thước của hình chiếu cạnh.

Bài giải

- Hình chiếu đứng: hình chữ nhật.

- Hình chiếu bằng: hình tam giác.

- Hình chiếu cạnh: hình chữ nhật.

- Kích thước của hình chiếu cạnh: a x h.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Vẽ các hình chiếu của khối chóp tứ giác đều Hình 2.6c với kích thước a = 60 mm, h = 100 mm.

Bài giải

IV. HÌNH CHIẾU VUÔNG GÓC CỦA KHỐI TRÒN XOAY

1. Khối tròn xoay

Câu hỏi: Quan sát Hình 2.9 và cho biết: Khi quay hình chữ nhật, hình tam giác vuông, nửa hình tròn quanh một trục cố định ta được các khối tròn xoay như thế nào?

Bài giải

• Khi quay hình chữ nhật quanh một trục cố định ta được khối trụ.
• Khi quay hình tam giác vuông quanh một trục cố định ta được khối nón.
• Khi quay nửa hình tròn quanh một trục cố định ta được khối cầu.

2. Vẽ hình chiếu vuông góc của khối tròn xoay

Câu hỏi: Quan sát Hình 2.10 Em hãy cho biết h và d thể hiện kích thước nào của vật thể?

Bài giải

- h: chiều cao khối trụ.

- d: đường kính đáy khối trụ/ đườn kính khối cầu.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Cho các hình chiếu vuông góc (Hình 2.11a) và các khối tròn xoay (Hình 2.11b). Hãy ghép cặp khối tròn xoay với hình chiếu vuông góc tương ứng.

Bài giải

1 - B, 2 - A.

THỰC HÀNH

Câu hỏi 1: Lựa chọn tỉ lệ thích hợp, vẽ hình chiếu vuông góc của khối nón có đường kính đáy d = 100 mm, chiều cao nón h = 150 mm.

Bài giải

Câu hỏi 2: Vẽ các hình chiếu vuông góc và ghi kích thước của vật thể ở Hình 2.12.

Bài giải

VẬN DỤNG

Sưu tầm một sản phẩm công nghệ có hình dạng là khối đa diện và khối tròn xoay và trao đổi với các bạn trong lớp về hình dạng sản phẩm đó.

Bài giải