KHỞI ĐỘNG

Có thể bật, tắt, chọn tốc độ của quạt điện Hình 13.1 bằng những cách nào?

Bài giải

Sử dụng các nút bấm trên quạt.

Sử dụng điều khiển từ xa.

I. MẠCH ĐIỆN ĐIỀU KHIỂN

1. Sơ đồ khối mạch điện điều khiển

Câu hỏi: Quan sát Hình 13.2 và cho biết: Mạch điện điều khiển gồm có những bộ phận nào?

Bài giải

Mạch điện điều khiển gồm có nguồn điện; thiết bị đóng cắt và điều khiển; phụ tải điện.

2. Mạch điện điều khiển sử dụng mô đun cảm biến 

Câu hỏi: Quan sát Hình 13.4 và cho biết: Mô đun cảm biến gồm có các phần tử nào? Chức năng của các phần tử đó là gì?

Bài giải

Mô đun cảm biến gồm:

• Cảm biến: Cảm nhận và biến đổi các tín hiệu đầu vào (ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, áp suất, chuyển động,...) thành tín hiệu đầu ra để đưa vào mạch điện tử xử lí.
• Mạch điện tử: Nhận và xử lí tín hiệu đầu ra của cảm biến để điều khiển tiếp điểm đóng, cắt.
• Tiếp điểm đóng cắt: Nhận tín hiệu từ mạch điện tử để đóng, cắt nguồn điện cấp cho phụ tải điện.

II. MỘT SỐ MÔ ĐUN CẢM BIẾN TRONG MẠCH ĐIỆN ĐIỀU KHIỂN

1. Phân loại mô đun cảm biến

Câu hỏi 1: Kể tên một số loại mô đun cảm biến.

Bài giải

Một số loại mô đun cảm biến: 

• Theo tín hiệu đầu vào: Mô đun cảm biến ánh sáng; Mô đun cảm biến nhiệt độ; Mô đun cảm biến độ ẩm; Mô đun cảm biến hồng ngoại.
• Theo nguyên lí làm việc: Mô đun cảm biến quang dẫn; Mô đun cảm biến nhiệt điện trở.
• Theo tính năng và ứng dụng: Mô đun cảm biến báo cháy; Mô đun cảm biến khí độc hại; Mô đun cảm biến chuyển động.

Câu hỏi 2: Theo em tín hiệu đầu vào, mô đun cảm biến được phân loại như thế nào?

Bài giải

Theo em tín hiệu đầu vào, mô đun cảm biến được phân loại: Mô đun cảm biến ánh sáng; Mô đun cảm biến nhiệt độ; Mô đun cảm biến độ ẩm; Mô đun cảm biến hồng ngoại...

2. Một số mô đun cảm biến trong mạch điện điều khiển

Câu hỏi: Nêu vai trò và ứng dụng của mô đun cảm biến ánh sáng.

Bài giải

Vai trò: mô đun cảm biến ánh sáng có sử dụng cảm biến ánh sáng để đóng, cắt nguồn điện cho phụ tải điện.

Mô đun cảm biến ánh sáng được sử dụng nhiều trong đời sống như bật, tắt đèn tự động chiếu sáng sân, vườn, đèn đường; đóng, mở tự động rèm cửa.

Câu hỏi: Nêu vai trò và ứng dụng của mô đun cảm biến nhiệt độ.

Bài giải

Vai trò: mô đun cảm biến nhiệt độ có sử dụng cảm biến nhiệt độ để đóng, cắt nguồn điện cho phụ tải điện.

Mô đun cảm biến nhiệt độ được sử dụng nhiều trong đồ dùng điện như tủ lạnh, máy điều hòa không khí, ...

Câu hỏi: Nêu vai trò và ứng dụng của mô đun cảm biến hồng ngoại.

Bài giải

Vai trò: mô đun cảm biến hồng ngoại có sử dụng cảm biến hồng ngoại để đóng, cắt nguồn điện cho phụ tải điện.

Mô đun cảm biến hồng ngoại được sử dụng rộng rãi trong đời sống như bật, tắt đèn khi có người đi lại trong hành lang, phòng khách, nhà kho, bãi đỗ xe, ...

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Vẽ sơ đồ khối mạch điện điều khiển, mô tả và nêu chức năng của các khối trong sơ đồ.

Bài giải

Sơ đồ khối mạch điện điều khiển:

Mô tả và chức năng của các khối

• Nguồn điện: Cung cấp điện cho mạch.
• Thiết bị đóng, cắt: công tắc, nút bấm cơ khí; tiếp điểm đóng cắt.
• Điều khiển: đóng, cắt nguồn điện cấp cho phụ tải điện bằng tay hoặc từ xa.
• Phụ tải điện: các thiết bị biến đổi điện năng thành các năng lượng khác phục vụ đời sống, sản xuất.

Câu hỏi 2: Hãy lựa chọn mô đun cảm biến phù hợp cho các tình huống dưới đây.

Bài giải

VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Vẽ và mô tả sơ đồ khối của mạch điện điều khiển trong một đồ dùng điện gia đình em đang sử dụng. Hãy nêu chức năng của từng khối trong sơ đồ.

Bài giải

Sơ đồ khối mạch điện điều khiển:

Mô tả và chức năng của các khối

• Nguồn điện: Cung cấp điện cho mạch.
• Thiết bị đóng, cắt: công tắc, nút bấm cơ khí; tiếp điểm đóng cắt.
• Điều khiển: đóng, cắt nguồn điện cấp cho phụ tải điện bằng tay hoặc từ xa.
• Phụ tải điện: các thiết bị biến đổi điện năng thành các năng lượng khác phục vụ đời sống, sản xuất.

Câu hỏi 2: Hãy tìm một đồ dùng điện có sử dụng mô đun cảm biến và cho biết đó là mô đun cảm biến nào? Nêu vai trò của mô đun cảm biến đó trong mạch điện điều khiển.

Bài giải

Mô đun cảm biến nhiệt độ có trong tủ lạnh, máy điều hòa không khí, ... có vai trò đóng/ cắt nguồn điện tùy thuộc vào cảm biến nhiệt độ.

Mô đun cảm biến ánh sáng có trong đèn tự động ... có vai trò đóng/ cắt nguồn điện tùy thuộc vào cảm biến ánh sáng.

Mô đun cảm biến hồng ngoại có trong đèn ... có vai trò đóng/ cắt nguồn điện tùy thuộc vào cảm biến hồng ngoại khi có người đi lại.