A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I – CÔNG DỤNG

1. Đặt các dấu chấm (.), dấu chấm hỏi (?), dấu chấm than (!) vào chỗ thích hợp có dấu ngoặc đơn. Giải thích vì sao em lại đặt các dấu câu như vậy.

a) Ôi thôi, chú mày ơi (...) Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.

(Theo Tô Hoài)

=> Ôi thôi, chú mày ơi? Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.

b) Con có nhận ra con không (...)

(Theo Tạ Duy Anh)

=> Con có nhận ra con không!

c) Cá ơi, giúp tôi với (...) Thương tôi với (...)

(Theo Ông lão đánh cá và con cá vàng)

=> Cá ơi, giúp tôi với. Thương tôi với.

d) Giời chớm hè (...) Cây cối um tùm (...) Cả làng thơm (...)

(Theo Duy Khán)

=> Giời chớm hè! Cây cối um tùm! Cả làng thơm.

2. Cách dùng các dấu chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong những câu sau có gì đặc biệt?

a) Tôi phải bảo:

- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.

[...] Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:

- [...] Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.

(Tô Hoài)

b) AFP đưa tin theo cách ỡm ờ: "Họ là 80 người sức lực khá tốt nhưng hơi gầy" (!?)

(Nguyễn Tuân)

Câu a: Câu thứ hai và câu thứ tư đều là câu cầu khiến, nhưng các câu ấy đều dùng dấu chấm. Đây là cách dùng đặc biệt của dấu chấm để biểu thị thái độ nghi ngờ hoặc châm biếm.

Câu b:Dấu chấm than và dấu chấm hỏi được đặt trong ngoặc (!?) với ngụ ý nghi ngờ, pha sắc thái châm biếm.

Ghi nhớ

Thông thường, dấu chấm được đặt ở cuối câu trần thuật, dấu chấm hỏi đặt cuối câu nghi vấn và dấu chấm than đặt cuối câu cầu khiến, câu cảm thán.

Tuy vậy, cũng có lúc người ta dùng dấu chấm ở cuối câu cầu khiến và đặt các dấu chấm hỏi, dấu chấm than trong ngoặc đơn vào sau một ý hay một từ ngữ nhất định để biểu thị thái độ nghi nghờ hoặc châm biếm đối với ý đó hay nội dung của từ ngữ đó.

II – CHỮA MỘT SỐ LỖI THƯỜNG GẶP

1.So sánh cách dùng dấu câu trong từng cặp câu dưới đây.

a)

-"Đệ nhất kì quan Phong Nha" nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình. Có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường [...].

(Trần Hoàng)

- "Đệ nhất kì quan Phong Nha" nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình, có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường.

b)

- Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm; lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.

(Trần Hoàng)

- Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm. Lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.

Câu a: Dùng dấu phảy (,) để ghép hai câu lại thành hai vế của câu ghép trong trường hợp này là không hợp lí (1'), vì ý nghĩa của hai vế này không liên quan chặt chẽ với nhau. Dùng dấu chấm (.) để tách thành hai câu độc lập là hợp lí (1).

Câu b: Dùng dấu chấm để ngắt thành hai câu như câu thứ 2 là không hợp lí, làm cho câu sau tách khỏi chủ ngữ, phá vỡ liên kết của cặp quan hệ từ vừa... vừa. Dùng dấu chấm phẩy như câu thứ 1 là hợp lí.

2. Cách dùng dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong các câu dưới đây vì sao không đúng? Hãy chữa lại các dấu câu ấy cho đúng.

a) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì? Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa? Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.

b) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên!

Câu a: Câu thứ nhất và câu thứ hai không phải là câu nghi vấn, mà là câu trần thuật. Các dấu chấm hỏi dùng sai.

Chữa lại câu sai: Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa.

Câu b: Cuối câu là câu trần thuật. Đặt dấu chấm than là không hợp lí.

Chữa lại câu sai: Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.