Nội dung bài viết gồm 2 phần:

• Ôn tập lý thuyết
• Hướng dẫn giải bài tập sgk

A. LÝ THUYẾT

BENZEN VÀ ĐỒNG ĐẲNG

I. Đồng đẳng, đồng phân, danh pháp, cấu tạo

1. Dãy đồng đẳng của benzen

• C₆H₆ (benzen), C₇H₈ (toluen), C₈H₁₀, ... ,
• CTTQ: C_nH_2n-6(n ≥ 6, nguyên)

2. Đồng phân, danh pháp

Đồng phân

• C₆H₆ và C₇H₈ không có đồng phân hidrocacbon thơm.
• Từ C₈H₁₀ trở đi có
• đồng phân vị trí tương đối của các nhóm ankyl (các vị trí o, m, p)
• đồng phân cấu tạo mạch cacbon của nhánh

Danh pháp

• Tên hệ thống:   nhóm ankyl + benzen

Chú ý: Nếu vòng benzen liên kết với nhiều nhóm ankyl tên gọi:

số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + benzen

Cách đánh số các nguyên tử C trong vòng benzen sao cho tổng chỉ số trong tên gọi là nhỏ nhất.

3. Cấu tạo

• Có hai cách biểu diễn công thức của benzen:

II. Tính chất vật lí

• Các hiđrocacbon thơm đều là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường ; t_s, t_nc tăng theo chiều tăng của phân tử khối.
• Hiđrocacbon thơm ở thể lỏng có mùi đặc trưng, không tan trong nước, nhẹ hơn nước, hòa tan được nhiều chất hữu cơ.

III. Tính chất hóa học

1. Phản ứng thế

a) Thế nguyên tử H của vòng benzen

*Phản ứng với halogen

• Benzen phản ứng thế với brom

• Toluen tác dụng với brom

* Phản ứng với axit nitric

Quy tắc thế ở vòng benzen:

• Khi ở vòng benzen đã có sẵn nhóm ankyl (hay các nhóm –OH, -NH₂, -OCH₃,...), phản ứng thế vào vòng sẽ dễ dàng hơn và ưu tiên thế vào vị trí o-, p-.
• Nếu vòng benzen đã có sẵn nhóm –NO₂ ( hoặc các nhóm –COOH, -SO₃H, ...) phản ứng thế vào vòng sẽ khó hơn và ưu tiên xảy ra ở vị trí m-.

b) Thế nguyên tử H của mạch nhánh

2. Phản ứng cộng

a) Cộng hidro

b) Cộng clo

3 Phản ứng oxi hóa

• Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn

• Phản ứng oxi hóa hoàn toàn

C_nH_{2n – 6­} + $\frac{3n-3}{2}$O₂→(t^o) nCO₂ + (n-3)H₂O

HIĐROCACBON THƠM KHÁC

1. Cấu tạo

• Stiren có CTPT: C₈H₈
• CTCT:

2. Tính chất hóa học

• Phản ứng cộng

• Phản ứng trùng hợp

• Phản ứng oxi hóa

ỨNG DỤNG CỦA MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠM