1. Tim hiểu công cụ, nguyên liệu của một số nghề truyền thống

Nhận diện một số công cụ, nguyên liệu lao động của nghề truyền thống qua tranh ảnh sau:

Chia sẻ cách sử dụng công cụ, nguyên liệu của các nghề truyền thống đó.

Trả lời:

Nhận diện một số công cụ: 

1. Non Nước  làm đá mĩ nghệ

2. Làng lụa Vạn Phúc

3. Làm nón

4. Khảm trai.

Cách sử dụng:

1. Đá mỹ nghê

Bước 1: Tiến hành chọn đá nguyên liệu: Đây là công đoạn đầu nhưng đóng vai trò rất quan trọng vì nếu nguyên liệu không đảm bảo và chất lượng thì sẽ làm ra những sản phẩm chất lượng không cao.

Người chọn đá phải có kinh nghiệm lâu năm, chọn những  khối  đá phải sạch sẻ, linh hoạt tính toán khối  đá lúc làm hoàn thiện xong phải tránh được những vết dập nứt, không dính tỳ vết…) 

Bước 2: Sau khi đá nguyên liệu được chọn và đưa vào trong xưởng sản xuất, đội ngũ kỹ thuật tiến hành vẽ phát thảo tỉ lệ chuẩn trực tiếp lên đá và chỉ huy đội phá phôi phần thô của khối đá. Công đoạn này đòi hỏi sự cẩn thận vì nếu cắt phạm đá sẽ gây hư hại đơn hàng.

Bước 3: Hoàn thiện chi tiết đơn đặt hàng:
Phần phá thô đã được thực hiện xong, tới lượt các anh thợ, điêu khắc  gia với trình độ kỹ thuật cao được giao nhiệm vụ hoàn thiện chi tiết đơn hàng và tiến hành đánh bóng hoàn chỉnh chi tiết đơn hàng.

2. Làm lụa

 Ngay từ việc khâu tơ, người thợ quấn sợi vào ống không chỉ đơn thuần mà còn phải chọn sợi, đẽo sợi để đảm bảo các sợi tơ có màu trắng, nhẵn bóng, không sù lông, tơ phải đều, sau đó mắc sợi, lựa chọn riêng ra sợi dọc, sợi ngang. Sợi sau khi tơ đều phải đem hồ. Việc hồ sợi chỉ được thực hiện với loại sợi dọc và đòi hỏi phải có kỹ thuật rất cao. Người thợ dệt phải pha thêm sáp ong vào hồ để hồ sợi, bên cạnh đó sử dụng bí quyết riêng làm cho các sợi sau khi hồ vừa dẻo dai, vừa bóng rồi tiếp tục dùng khung cửi để dệt. Nếu dệt lụa trơn thì dùng 2 loại là: go thẳng và go vòng. Go thẳng để dệt loại lụa mỏng, mịn và go vòng dệt lụa có chấm thủng. Thao tác dệt hoa như dệt trơn nhưng khác chỗ trước khi dệt cần phải vẽ trước kiểu hoa lên giấy. Thợ dệt đặt các mẫu lên bàn khâu hoa và rồi một người dệt, một người cài hoa. Người dệt giữ vai trò chính còn người cài hoa chỉ cần kéo go xà lên. Dệt hoa được dân gian gọi là dệt kép để phân biệt với cách dệt đơn khi làm hàng lụa trơn. Ở công đoạn nhuộm thì không phải loại lụa nào cũng đem ra nhuộm mà có loại để trắng tinh khiết, ngả vàng như lụa nõn. Có loại lụa được nhuộm màu ngay từ khâu sợi như gấm, vóc nhưng cũng có loại như lĩnh, the chỉ nhuộm khi đã dệt xong.  

3. Làm Nón

Muốn làm ra một chiếc nón thì cần phải qua nhiều công đoạn lớn nhỏ khác nhau. như: phơi lá, rẽ lá, là lá, vức vòng, dán nón, khâu nón, cạp nón, lồng nhôi… Và khâu nào cũng đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ của mỗi người thợ.

Khâu đầu tiên là chọn mua lá và sau đó phải đem phơi vài ngày để lá chuyển từ màu xanh sang trắng mới có thể sử dụng được.

Lá khi đã phơi khô sẽ được vò trong cát và tước nhỏ hay còn gọi là rẽ lá. Tiếp đến là công đoạn đem lá đi là phẳng. Nếu chỉ nhìn thôi, ta tưởng rằng rất đơn giản nhưng thực ra khâu này quyết định rất nhiều đến chất lượng nón. Dụng cụ là lá một chiếc lưỡi cày được nung nóng để miết lá. Miết làm sao cho tấm lá thật phẳng, nhẵn mà không bị giòn, bị rách và quan trọng là phải canh được độ nóng sao cho lá không bị cháy và không bị non.

4. Làm khảm trai 

• Bước 1: Vẽ bản thảo, bản mẫu khảm trai

• Để tạo nên vẻ đẹp tổng quan, cân xứng cũng như sự cân đối giữa các đồ vật, con vật … bên trong bức khảm thì đây là công việc cực kỳ quan trọng mà bất kỳ người nghệ nhân nào cũng phải thực hiện. 

• Bước 2: Chọn nguyên liệu cho sản phẩm

• Mỗi loại trai, ốc theo chủng loại và tuổi đời khác nhau sẽ có các lớp màu sắc, độ dày mỏng khác nhau. Vì vậy, công đoạn này không cần đến sự tỉ mỉ nhưng lại đòi hỏi về dày về kinh nghiệm trong nghề để khiến bức tranh toát lên được “cái hồn” của một sản phẩm nghệ thuật. 

• Bước 3: Cắt nguyên liệu theo mẫu vẽ có sẵn

• Đây là quy trình cực kỳ quan trọng, vì nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp giá trị và vẻ đẹp của sản phẩm hoàn thiện. Thợ cưa - những người thợ cắt nguyên liệu được người trong nghề gọi theo cách mộc mạc nhất - sẽ vẽ mẫu lên nguyên liệu xà cừ và cắt theo hình dáng của mẫu vẽ. Để có được những đường cắt sắc sảo, tinh tế thì những người thợ cắt này phải có bề dày kinh nghiệm từ 4 - 6 năm. 

• Bước 4: Ghép các mảnh cắt theo mẫu

• Các miếng xà cừ sau khi cắt sẽ được ghép lại với nhau để tạo nên những hình vẽ hoàn thiện. Tùy theo mỗi cách ghép, mỗi vị trí và màu sắc của xà cừ mà sẽ ra có được những sản phẩm thô mang nét độc đáo riêng. Ở công đoạn này, các nghệ nhân cần phải thật nghiêm túc và luôn sáng tạo tạo nên các hình thù lạ mắt nhưng vẫn chi tiết như bản vẽ. 

• Bước 5: Đục lỗ trên gỗ

• Tùy theo mỗi hình thức khảm là khảm chìm hay khảm nổi cũng như gắn xà cừ hay khảm xà cừ mà sẽ có các kỹ thuật khác nhau. Sau đó, sẽ gắn các miếng trai đã cắt lên gỗ. 

• Bước 6: Mài nhẵn, đánh bóng

2. Sử dụng công cụ lao động an toàn trong nghề truyền thống

Thảo luận vẻ việc sử dụng công cụ lao động an toản trong các nghệ truyền thống:

Mỗi nhóm tự chọn một công cụ hoặc nguyên liệu của nghệ truyền thống ở hoạt động 1 và mô tả tớm tắt cách sử dụng.

Xác định những nguy cơ vẻ an toàn lao động cho người sử dụng công cụ, nguyên liệu đó và cách sử dụng chứng một cách an toàn khi làm nghề.

Trả lời:

Công cụ làm lụa là thủ công hoặc sử dụng máy dệt.

Sử dụng an toàn vì đều là thủ công.

3. Giải ô chữ về an toàn lao động làng nghề

Thi giải ô chữ đề tìm ra ô chữ hàng dọc vẻ chủ đẻ an toản khi tham gia lao động:

Giải ô chữ theo nhóm, với các gợi ý trả lời õ chữ hàng ngang như dưới đây.

Nhóm náo giải được ô chữ hàng dọc đâu tiên sẽ chiên thắng.

Chia sẻ suy nghĩ của em vẻ ô chữ hàng dọc sau khi tham gia giải ô chữ.

4. Giải ô chữ về an toàn lao động làng nghề

Thi giải ô chữ đề tìm ra ô chữ hàng dọc vẻ chủ đẻ an toản khi tham gia lao động:

Giải ô chữ theo nhóm, với các gợi ý trả lời õ chữ hàng ngang như dưới đây.

Nhóm náo giải được ô chữ hàng dọc đâu tiên sẽ chiên thắng.

Chia sẻ suy nghĩ của em vẻ ô chữ hàng dọc sau khi tham gia giải ô chữ.

Trả lời:

1. An toàn

2. Đình Cả

3. Sửa chữa

4. khói bụi

5. máy móc

6. Non nước