BÀI TẬP 1: Hãy xác định chỉ một ý trả lời đúng cho các câu hỏi từ 1 đến 8 dưới đây

Câu 1: Ý nào dưới đây không phù hợp khi giải thích vì sao Sử học là một khoa học có tính liên ngành?

A. Vì Sử học là môn khoa học cơ bản, chỉ phối các môn khoa học khác.

B. Vì Sử học nghiên cứu về đời sống của loài người trong quá khứ với nhiều lĩnh vực khác nhau.

C. Vì Sử học sử dụng thông tin và phương pháp của nhiều ngành khoa học khác trong nghiên cứu.

D. Cần ứng dụng thành tựu của khoa học — công nghệ để tăng cường chất lượng và hiệu quả nghiên cứu lịch sử.

Hướng dẫn trả lời: 

Đáp án A

Câu 2. Khai thác các tư liệu 1, 2, 3 (Lịch sử 70. tr. 20 — 21) và cho biết: Các tư liệu đó là kết quả của việc ứng dụng tri thức/phương pháp nghiên cứu của ngành nào?

2.1. Tư liệu 1:

A. Địa chất học. B. Địa lí học. C. Khảo cổ học. D. Công nghệ viễn thám.

2.2. Tư liệu 2:

A. Hoá học. B. Địa lí học. C. Khảo cổ học. D. Sinh học.

2.3. Tư liệu 3:

A. Hoá học. B. Vật lí học. C. Toán học. D.Tin học.

Hướng dẫn trả lời:

2.1. B,   2.2.A,    2.3 C

Câu 3. Giữa Sử học và các ngành khoa học xã hội, nhân văn có mối quan hệ thế nào?

A. Sử học chi phối, quyết định sự phát triển của các ngành khoa học xã hội, nhân văn.

B. Các ngành khoa học xã hội, nhân văn chi phối, quyết định sự phát triển của Sử học.

C. Đó là mối quan hệ tương tác hai chiều.

D. Sử học và các ngành khoa học xã hội, nhân văn phát triển độc lập với nhau.

Hướng dẫn trả lời: 

Đáp án C 

Câu 4. Khai thác Tư liệu 4 (Lịch sử 70, tr. 22) và cho biết sự kiện lịch sử nào được phản ánh thông qua Hồi 14 trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô Gia văn phái (thế kỉ XVIII)?

A. Quân Tây Sơn tắn công ra Bắc, lật đổ chúa Trịnh.

B. Lê Chiêu Thống cầu viện nước ngoài chống lại quân Tây Sơn.

C. Quân Tây Sơn đánh thắng trận Ngọc Hồi, rồi tiến vào giải phóng Thăng Long; quân giặc phải rút chạy.

D. Phong trào nông dân Tây Sơn (cuối thế kỉ XVIII).

Hướng dẫn trả lời: 

Đáp án C 

Câu 5. Khai thác thông tin về Di sản văn hoá và thiên nhiên thế giới Tràng An (Lịch sử 10, tr. 19) cho thấy: Để xác định giá trị của danh thắng này, các nhà khoa học đã dựa vào phương pháp, kết quả nghiên cứu của những ngành nào?

A. Địa chất học, Cổ sinh học, Sử học, Khảo cổ học,...

B. Văn học, Triết học, Tâm li học.

C. Toán học, Hoá học, Vật lí.

D. Khảo cổ học, Toán học, Hoá học.

Hướng dẫn trả lời:

Đáp án A

Câu 6. Ý nào dưới đây không phản ánh đúng vai trò của Sử học đối với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ?

A. Khoa học tự nhiên và công nghệ là đối tượng nghiên cứu của Sử học.

B. Sử học đi sâu nghiên cứu nội dung của khoa học tự nhiên, công nghệ.

C. Sử học xem xét, làm rõ thành tựu của từng ngành ra đời trong bối cảnh, điều kiện lịch sử nào.

D. Sử học đánh giá ý nghĩa, tác dụng của thành tựu các ngành đó đối với xã hội đương thời.

Hướng dẫn trả lời: 

Đáp án B

Câu 7. Ý nào không đúng về vai trò của Sử học đối với sự ra đời của các tác phẩm được đề cập đến trong hình bên và các ngành khoa học liên quan?

A. Các phương pháp cơ bản của Sử học được sử dụng trong quá trình nghiên cứu đối tượng, hình thành nên tác phẩm.

B. Phục dựng lịch sử phát triển một số ngành/vấn đề khoa học tự nhiên ở các mức độ khác nhau.

C. Sử học có vai trò quyết định sự phát triển của ngành Toán học và Hoá học. 

D. Sử học góp phần chỉ ra những thành tựu để kế thừa và phát triển, kể cả những bài học kinh nghiệm, những sai lầm cần tránh trong lịch sử nghiên cứu của ngành. 

Hướng dẫn trả lời: 

Đáp án C

Câu 8. Ý nào không phù hợp về tác dụng của việc tái hiện lịch sử các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ?

A. Giúp làm rõ các vấn đề thuộc các ngành đó đã từng được đặt ra và giải quyết như thế nào.

B. Giúp các nhà khoa học không lặp lại sai lầm của những người đi trước.

C. Giúp các nhà khoa học có thể kế thừa thành tựu, kinh nghiệm của những người đi trước.

D. Đưa đến sự ra đời của nhiều phát minh mới.

Hướng dẫn trả lời: 

Đáp án D

BÀI TẬP 2: Lập bảng liệt kê một số sự kiện/bối cảnh lịch sử được phản ánh trong các hồi của tác phẩm Hoàng Lê Nhất Thống Chí (Theo tư liệu 4, Lịch sử 10, tr.12). Từ đó, hãy chỉ rõ bối cảnh lịch sử chung đưa đến sự ra đời của tác phẩm văn học sử này.

 Hướng dẫn trả lời:

TƯ LIỆU 4. Một số hồi trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí thế kỉ XVIII:

- Hồi 1. Đặng Tuyên Phi được yêu dấu, đứng đầu hậu cung. Vương Thế Tử bị truất ngôi, ra ở nhà kín.

- Hồi 2. Lập Điện Đô, bảy quan nhận di chúc. Giết Huy Quận, ba quân phò Trịnh Vương.

- Hồi 9. Tướng Tây Sơn Vũ Văn Nhậm đem quán lấn ngoài bờ cõi. Quan Bình chương Trần Công Xán vâng mệnh bàn việc biên cương.

- Hồi 11. Tây Sơn lại kéo vào thành chiếm giữ đất nước. Chiêu Thống ba phen tính chước khôi phục kinh đô.

- Hồi 12. Lê sứ thần qua đất Bắc xin quân. Tôn đốc bộ tới ải Nam truyền hịch.

- Hồi 14. Đánh Ngọc Hồi, quân Thanh bị thua trận. Bỏ Thăng Long, Chiêu Thống trốn ra ngoài.

- Hồi 15. Dẹp yên cõi Bắc, Nguyễn Huệ được phong. Đánh phá Cao Bằng, Duy Chỉ bị hại.

(Theo Ngô Gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí, bản dịch của Nguyễn Đức Vân - Kiểu Thu Hoạch, NXB Văn học, Hà Nội, 1987)

- Bối cảnh chung: cuối triều Lê sang đầu triều Nguyễn (cuối thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX), ghi chép về sự thống nhất của vương triều nhà Lê vào thời điểm Tây Sơn diệt Trịnh, trả lại Bắc Hà cho vua Lê. Viết về sự kiện vua Quang Trung chỉ huy quân Tây Sơn ra Thăng Long, đại phá quân Thanh.

BÀI TẬP 3: Hãy lập và hoàn thiện bảng theo gợi ý sau về một số phương pháp liên ngành được sử dụng trong nghiên cứu lịch sử

Hướng dẫn trả lời: 

BÀI TẬP 4: Từ kết quả của bài tập 2, hãy chỉ ra mối quan hệ giữa Sử học với Văn học cũng như các ngành khoa học xã hội, nhân văn khác.

Hướng dẫn trả lời: 

Các công trình thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn đều phản ánh hiện thực cuộc sống hiện tại hoặc trong quá khứ và đều không thể thoát li khỏi bối cảnh xuất hiện của nó với những nhân vật, sự kiện, vấn để cụ thể. Vì vậy, lịch sử đời sống xã hội chính là chất liệu, là nguồn cảm hứng đưa đến sự ra đời của các công trình, tác phẩm của các ngành khoa học xã hội và nhân văn, đồng thời cũng là tấm gương phản chiếu giá trị của các công trình, tác phẩm đó với cuộc sống.

BÀI TẬP 5: Thông qua ví dụ cụ thể, hãy phân tích và làm rõ mối quan hệ giữa Sử học và một lĩnh vực/ngành khoa học tự nhiên, công nghệ.

Hướng dẫn trả lời: 

Các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ cũng là một bộ phận của đời sống xã hội, do con người sáng tạo ra. Do vậy, khoa học tự nhiên và công nghệ cũng là đối tượng nghiên cứu của Sử học. Khi đó, Sử học không đi sâu vào nội dung của các khoa học tự nhiên và công nghệ, mà chủ yếu chỉ xem xét nó ở góc độ lịch sử.

Hơn nữa, bất kì ngành khoa học nào cũng có lịch sử của chính nó. Việc tái hiện toàn diện, đầy đủ lịch sử của từng ngành khoa học tự nhiên và công nghệ giúp cho các nhà khoa học thuộc lĩnh vực đó hiểu rõ các vấn để đã từng được các nhà khoa học đi trước đặt ra và giải quyết như thế nào. Việc này vừa giúp các nhà khoa học đi sau không lặp lại sai lầm của người đi trước, lại có thể kế thừa tri thức, kinh nghiệm của người đi trước

Ví dụ:

Thành tựu của ngành ấy ra đời trong bối cảnh, điều kiện lịch sử nào? Tác dụng, ý nghĩa của nó đối với sự phát triển xã hội ra sao? Nó phản ánh lịch sử xã hội lúc bấy giờ thế nào?...

- Thomas Edison (11/2/1847 – 18/10/1931) là một nhà phát minh đã cho ra đời rất nhiều thiết bị có ảnh hưởng tới cuộc sống nhân loại trong thế kỷ 20. Trong đó, thành tựu nổi tiếng nhất có lẽ chính là việc chế tạo ra bóng đèn điện sợi đốt đầu tiên, điều đã giúp Edison được ca ngợi như nhà phát minh lỗi lạc bậc nhất mọi thời đại.

- Thomas Edison bắt đầu nghiên cứu về bóng đèn điện từ tháng 3 năm 1878. Hàng ngàn cuộc thử nghiệm, nghiên cứu diễn ra một cách bền bỉ đến tận tháng 10 năm 1879, chiếc bóng đèn điện thắp sáng đầu tiên của nhân loại đã ra đời, chiếu sáng 40 giờ liên tục.

- Nhờ sự nỗ lực không ngừng nghỉ của Edison, nhân loại đã có được ánh sáng của đèn điện như ngày hôm nay. Về sau, cùng các cộng sự của mình, Edison còn tạo tạo ra nhiều thiết bị để cải tiến và cách tân công nghệ.

BÀI TẬP 6: Hãy xây dựng một bài giới thiệu về lịch sử trường học hoặc gia đình của em trong khoảng 10 năm trở lại đây, trong đó vận dụng phương pháp nghiên cứu của ít nhất một ngành khoa học khác.

Hướng dẫn trả lời: 

Em hãy xây dựng một bài giới thiệu ở mức độ đơn giản về lịch sử nhà trường/gia đình của mình (ít nhất từ khoảng 10 năm trở lại). Lưu ý vận dụng một hoặc một số phương pháp, thành tựu của khoa học và công nghệ để hình thành nội dung lịch sử.

Ví dụ: Sử dụng phương pháp điều tra xã hội học để xây dựng các tiêu chí, bảng điều tra, khảo sát số liệu liên quan; hoặc sử dụng phương pháp toán học để xây dựng những bảng thống kê, tính toán số liệu cần thiết; sử dụng phương pháp, thành tựu của công nghệ thông tin, đa phương tiện.... để thể hiện kết quả nghiên cứu một cách hiệu quả, sinh động:...

BÀI TẬP 7: Thực hiện dự án học tập (Theo nhóm): Ứng dụng công nghệ để xây dựng bài thuyết trình và thuyết trình về một vấn đề lịch sử (tuỳ chọn thuộc các chủ đề trong Chương trình Lịch sử 10).

Hướng dẫn trả lời: 

• Xác định chủ đề/vắn đẻ sẽ lựa chọn để xây dựng bài thuyết trình và thuyết trình trước lớp.
• Lựa chọn và giới thiệu về công nghệ có thể sử dụng đề xây dựng và thuyết trình sản phẩm của nhóm.
• Chuẩn bị nguồn tư liệu (kênh chữ, kênh hình, hiện vật, tư liệu đa phương tiện... ).
•  Xây dựng bài thuyết trình trên một hoặc một số nền tảng công nghệ.
•  Thuyết trình sản phẩm trước lớp vào một thời điểm thích hợp.