1. Khái niệm lực ma sát

• Lực cản trở khi tủ gỗ chuyển động trên mặt bàn là lực tiếp xúc hay lực không tiếp xúc?

• Khi kéo khối gỗ trượt đều trong hai trường hợp hình 40.1 và 40.2, tại sao giá trị đo được của lực kế lại khác nhau?

• Dựa vào kết quả thí nghiệm và hình 40.1, 40.2, em hãy giải thích về nguyên nhân xuất hiện của lực ma sát

• Lấy ví dụ về lực ma sát trong cuộc sống quanh ta

• Là lực tiếp xúc 

• Bởi vì tính chất của bề mặt sàn mà tủ gỗ tiếp xúc khác nhau nên đã tạo ra lực cản khác nhau

• Nguyên nhân xuất hiện của lực ma sát đó là sự tương tác giữa bề mặt của hai vật

• Ví dụ lực ma sát trong cuộc sống: bánh xe và mặt đường xuất hiện lực ma sát khi bánh xe di chuyển trên mặt đường

2. Lực ma sát trượt

• Sau khi rời tay khỏi khối gỗ (hình 40.3), khối gỗ chuyển động như thế nào? Tại sao?

• Lấy một ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống

• Sau khi rời tay khỏi khối gỗ, khối gỗ chuyển động trượt trên mặt bàn. Bởi vì tác dụng của lực ma sát ở mặt tiếp xúc giữa khối gỗ và mặt bàn cùng với lực đẩy của tay khiến khối gỗ chuyển động

• Ví dụ về lực ma sát trượt: lực ma sát trượt giữa viên phấn và bảng, lực má sát trượt giữa đế giày và mặt đường

3. Lực ma sát nghỉ:

• Trong Thí nghiệm 2, vì sao khi kéo khối gỗ một lực mà nó vẫn nằm yên trên mặt bàn?

Thí nghiệm 2: Tìm hiểu lực ma sát nghỉ

Dụng cụ:

• 1 khối gỗ hình hộp;

• 1 lực kế lò xo GHĐ 5N;

• Mặt phẳng nhẵn nằm ngang.

Tiến hành thí nghiệm:

• Đặt khối gỗ trên mặt phẳng nằm ngang;

• Móc lực kế vào khối gỗ;

• Kéo từ từ lực kế theo phương nằm ngang sao cho trên lực kế đã chỉ một lực nhưng khối gỗ vẫn nằm yên.

• Quan sát và đọc số chỉ của lực kế khi khối gỗ chưa chuyển động.

• Lấy một ví dụ về ma sát nghỉ trong cuộc sống

• Bởi vì lực kéo cân bằng với lực ma sát mặt phẳng nằm ngang đã tác dụng vào khối gỗ để ngăn cản sự chuyển động của khối gỗ khiến khối gỗ nằm yên

• Ví dụ: Ma sát nghỉ giữa bàn chân và mặt đường giúp người đứng vững mà không bị ngã.

4. Tác dụng và ảnh hưởng của lực ma sát: 

• Lực ma sát có tác dụng như thế nào khi vật chuyển động?

• Khi đi bộ trên mặt đường trơn, điều gì sẽ xảy ra?

• Khi người lái xe bóp phanh, điều gì xảy ra nếu má phanh bị ăn mòn?

• Lấy ví dụ về tác dụng cản trở và thúc đẩy chuyển động của lực ma sát

• Tại sao sau một thời gian sử dụng dép, lốp xe thì chúng đều bị mòn đi

• Hãy nêu hai ví dụ về ảnh hưởng có lợi và có hại của ma sát trong giao thông

• Lực ma sát có thể thúc đẩy hoặc cản trở chuyển động của các vật 

• Khi đi bộ trên đường trơn, lực ma sát giữa chân và mặt đường nhỏ khiến chúng ta dễ bị trơn trượt ngã 

• Khi người lái xe bóp phanh mà má phanh bị mòn thì không có lực ma sát hoặc lực ma sát khỏ không đủ khiến cho xe không dừng lại được

• Ví dụ 

• Cản trở: Lực ma sát làm mòn đĩa, líp, và xích xe đạp khiến chuyển động cửa xe đạp bị cản trở

• Thúc đẩy: Rãnh, gai trên vỏ lốp xe giúp tăng ma sát giữa bánh xe mà mặt đường khiến xe chuyển động dễ dàng hơn về phía trước

• Bởi vì do dép và lốp xe cọ sát, ma sát với mặt đất cho nên bị dần mòn đi

• Ảnh hưởng của ma sát trong giao thông

• Có lợi: Khi đi xe xuống dốc, dùng phanh tạo lực ma sát giúp ô tô đi chậm lại; Mặt đường hơi nhám giúp tăng ma sát cho phương tiện giao thông đi lại không bị trơn trượt

• Có hại: Lực ma sát làm mòn đĩa, líp, và xích xe đạp; Lực ma sát làm mòn lốp xe các phương tiện giao thông.

5. Lực cản của không khí

• Quan sát hình 40.9 và cho biết vì sao các vận động viên đua xe thường cúi khom thân người gần như song song với mặt đường

• Thực hiện thí nghiệm 3 và cho biết tờ giấy nào chạm đất trước? Tại sao

Thí nghiệm 3: Tìm hiểu lực cản của không khí

Dụng cụ: Hai tờ giấy giống nhau.

Tiến hành thí nghiệm:

Vo tròn 1 tờ giấy; 1 tờ giấy giữ nguyên.

Thả hai tờ giấy từ cùng một độ cao.

Quan sát sự rơi của hai tờ giấy.

• Tại sao mặt lốp xe không làm nhẵn? Tại sao mặt dưới của đế giày lại gồ ghề? 

• Tại sao cần quy định người lái xe cơ giới (ô tô, xe máy,...) phải kiểm tra lốp xe thường xuyên và thay lốp khi đã mòn?

• Bởi vì để hạn chế lực cản của không khí tác dụng

• Tờ giấy vo tròn rơi chạm đất trước. Bởi vì tờ giấy để nguyên chịu lực cản của không khí nhiều hơn

• Mặt lốp xe không làm nhẵn để ma sát với mặt đường khiến xe không bị trơn trượt. Mặt đế giày gồ ghề để ma sát được với mặt đường khiến khi đi không bị trơn trượt

• Bởi vì lực ma sát giữa lốp xe và mặt đường khiến cho lốp xe bị mòn. Nếu không kiểm tra và thay lốp xe thì sẽ gây mất an toàn khi tham gia giao thông.