1. Cơ sở tự nhiên

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát Bản đồ 10, các hình 10.2, 10.3 hãy Trình bày những nét chính về vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên ở Đông Nam Á.

Hướng dẫn trả lời:

- Vị trí địa lí: 

+ Nằm ở phía đông nam của châu Á.

+ Gồm hai bộ phận là Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo. 

+ Khu vực này được coi là “ngã tư đường” giao thông quốc tế (giữa Ấn Độ Dương với Thái Bình Dương; giữa lục địa Á - Âu với châu Úc)

- Điều kiện tự nhiên:

+ Địa hình: bao gồm hệ thống núi đồi, cao nguyên, thung lũng, đồng bằng, xen kẽ với các đảo, quần đảo,... phần lớn các quốc gia Đông Nam Á đều tiếp giáp biển.

+ Sông ngòi: có nhiều sông lớn, như Mê Công, Sa-lu-en, I-ra-oa-đi, sông Hồng, Chao Phờ-ray-a,... 

+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa điển hình với đặc trưng chung là nóng ẩm, mưa nhiều

+ Nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng, đặc biệt là sự phong phú của các loại khoáng sản, lâm sản, thổ sản, cây hương liệu, gia vị…

Câu 2: Đọc thông tin và quan sát Bản đồ 10, các hình 10.2, 10.3 hãy Phân tích những tác động của vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên đối với sự hình thành văn minh Đông Nam Á.

Hướng dẫn trả lời:

- Vị trí địa lí thuận lợi cho quá trình giao lưu kinh tế - văn hóa giữa Đông Nam Á với các nền văn minh khác trên thế giới, ví dụ như: Trung Quốc, Ấn Độ…

- Sự chia cắt mạnh mẽ về địa hình đã:

+ Tạo nên những tiểu vùng văn hóa khá biệt lập

+ Hạn chế khả năng tập hợp dân cư. Do đó, ở thời kì đầu, ở Đông Nam Á thường xuất hiện các tiểu quốc nhỏ; các nhà nước thống nhất, rộng lớn xuất hiện ít và tương đối muộn

+ Tạo nên sự đa dạng về cảnh quan tự nhiên, môi trường sinh thái, góp phần dẫn đến sự đa dạng về văn hóa giữa các vùng miền.

- Biển cũng tạo ra đường giao thương cho các nước trong khu vực, đồng thời nối liền Đông Nam Á với các tuyến thương mại hàng hải quốc tế.

- Các dòng sông: cung cấp nguồn nước cho đời sống sinh hoạt và sản xuất của con người; bồi tụ nên các đồng bằng phù sa màu mỡ và là tuyến giao thông quan trọng kết nối các vùng.

- Khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều; đồng bằng màu mỡ đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất nông nghiệp đồng thời chi phối rất lớn đến phong tục tập quán như ăn, mặc, ở, đi lại, lễ hội, tín ngưỡng...

2. Cơ sở xã hội

Câu 1: Nêu khái quát về cư dân, tộc người ở Đông Nam Á.

Hướng dẫn trả lời:

Khái quát về cư dân, tộc người ở Đông Nam Á:

• Cư dân ĐNA được cho là kết quả của sự pha trộn giữa hai chủng tộc: Môn-gô-lô-ít, Ốt-Xtra-lô-ít.
• Từ mỗi loại hình nhân chủng trên và sự pha trộn giữa các nhóm đã hình thành nên những tộc người khác nhau. Thành phần tộc người ở ĐNA rất phong phú, mỗi tộc người hay một nhóm tộc người lại có những nét văn hóa khác nhau. Điểm chung là các quốc gia ĐNA đều có mặt hầu hết các tộc người thuộc cả nhóm Nam Á và ANh-đô-nê-riêng.

Câu 2: Cho biết những nét chính về tổ chức xã hội ở Đông Nam Á.

Hướng dẫn trả lời:

Nét chính về tổ chức xã hội ở Đông Nam Á.

- Tổ chức xã hội cơ bản của cư dân Đông Nam Á là làng (với tên gọi khác nhau ở mỗi vùng, miền).

- Làng có vai trò tạo dựng nên các cộng đồng cư dân có quan hệ gần gũi với nhau, cùng đoàn kết để chinh phục thiên nhiên và chống ngoại xâm.

=> Chính sự phát triển của các cộng đồng cư dân này đã chuẩn bị cho sự ra đời của văn minh Đông Nam Á.

3. Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ, Trung Quốc

Câu 1: Phân tích những ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đối với văn minh Đông Nam Á.

Hướng dẫn trả lời:

- Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến văn minh Đông Nam Á

+ Hin-đu giáo, Phật giáo từ Ấn Độ để lại dấu ấn sâu đậm trong cách thức tổ chức bố máy nhà nước và đời sống tinh thần của nhiều quốc gia Đông Nam Á

+ Chữ viết của Ấn Độ có mặt ở hầu hết các quốc gia Đông Nam Á. Trên cơ sở hệ thống chữ viết của người Ấn Độ, cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo ra những chữ viết của riêng dân tộc mình, như: chữ Chăm cổ; chữ Khơ-me cổ; chữ Mã Lai cổ…

+ Các tác phẩm văn học của Ấn Độ, đặc biệt là bộ sử thi Ramayana có ảnh hưởng sâu rộng của các nước Đông Nam Á. Cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo ra những tác phẩm văn học của mình dựa trên nguyên tác là sử thi Ramayana, ví dụ như: Riêm Kê (Campuchia), Ra-ma Kiên (Thái Lan)…

- Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến văn minh Đông Nam Á

+ Nho giáo, Đạo giáo và nhiều học thuyết tư tưởng khác của Trung Quốc được truyền bá vào Đông Nam Á

+ Ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc còn được thể hiện trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, như: ngôn ngữ, văn học, ẩm thực, trang phục, kiến trúc,...

Câu 2: Phân tích những ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đối với văn minh Đông Nam Á.

Hướng dẫn trả lời:

Những ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đối với văn minh Đông Nam Á:

• Các quốc gia ĐNA tiếp xúc với Trung Quốc từ những thế kỉ tiếp giáp với Công nguyên. Sự bành trướng của các vương triều Trung Quốc xuống ĐNA đã tạo ra sự tiếp xúc và giao thoa văn hóa. Nho giáo, Đạo giáo và nhiều học thuyết tư tưởng khác của Trung Quốc đã được truyền bá vào ĐNA tạo ra sự tiếp xúc và giao thoa văn hóa. 
• Nho giáo, Đạo giáo và nhiều học thuyết tư tưởng khác của Trung Quốc đã được truyền bá vào ĐNA. Nho giáo có tác động tới tư tưởng trị nước của một số nhà nước quân chú, tiêu biểu là Việt Nam. 
• Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc còn được thể hiện trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội cư dân ĐNA như ngôn ngữ, văn học, ẩm thực, trang phục, kiến trúc,...