Khởi động

Hãy dự đoán sự thay đổi nhiệt độ của cốc trà nóng ở hình 1 sau một khoảng thời gian.

Bài giải

Nhiệt độ của cốc trà ngày càng giảm dần sau 1 khoảng thời gian.

1. Sự truyền nhiệt

Khám phá

Thí nghiệm

Chuẩn bị: Một thìa kim loại, một bát nước nóng.

Thực hiện:

• Lấy tay cầm thìa kim loại. Nhận xét nhiệt độ của thìa.
• Đặt thìa này vào bát nước nóng trong vài phút (hình 2). Khi chạm tay vào thìa, tay em cảm thấy thế nào so với khi thìa chưa nhúng vào nước?

Thảo luận:

• Nhiệt đã truyền từ vật nào sang vật nào? Vì sao?
• Em kết luận được gì về chiều truyền nhiệt giữa vật nóng và vật lạnh?

Bài giải

Nhiệt đã truyền từ nước nóng vào thìa kim loại. Vì ban đầu thìa có nhiệt độ thấp nhưng khi đưa vào nước nóng có nhiệt độ cao hơn thì nhiệt độ của thìa tăng lên.

Khi hai vật có nhiệt độ khác nhau tiếp xúc với nhau thì nhiệt được truyền từ vật nóng hơn sang vật lạnh hơn.

Luyện tập:

• Vì sao bàn tay em lạnh đi khi áp vào cốc nước đá lạnh?
• Nhiệt được truyền từ vật nào đến vật nào?

Bài giải

• Vì tay em có nhiệt độ cao hơn cốc nước đá lạnh nên nhiệt từ cốc nước đá đã truyền vào tay em.
• Nhiệt được truyền từ cốc nước đá sang tay.

2. Vật dẫn nhiệt tốt và vật dẫn nhiệt kém

Khám phá:

Hãy thiết kế thí nghiệm với một thìa bằng kim loại (như sắt), một thìa bằng gỗ có kích thước và hình dạng gần giống nhau để biết thìa nào dẫn nhiệt tốt hơn, thìa nào dẫn nhiệt kém hơn.

Thí nghiệm

Chuẩn bị: Cốc nước nóng, một thìa gỗ, một thìa sắt có kích thước và hình dạng gần giống nhau.

Thực hiện:

• Nhúng hai thìa vào cốc nước. Đợi khoảng từ 2 phút đến 3 phút.
• Chạm nhẹ tay vào mỗi thìa. Tay em cảm thấy gì?

Thảo luận:

• Em thấy thìa nào nóng hơn?
• Rút ra kết luận gì về tính dẫn nhiệt của gỗ và của kim loại (như sắt)?

Bài giải

• Em thấy thìa kim loại nóng hơn.
• Những vật bằng kim loại như sắt, đồng,... dẫn nhiệt tốt. Những vật bằng vải, gỗ, thuỷ tinh,... dẫn nhiệt kém.

Luyện tập 1:

Các dụng cụ đun nấu trong bếp thường làm bằng gì? Tay cầm của các dụng cụ này thường làm bằng gì? Giải thích.

Chúng ta thường mặc trang phục làm bằng chất liệu gì để giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh? Vì sao?

Kể những vật dụng giúp giữ cho nước được nóng lâu trong gia đình em. Tìm hiểu về cách giữ nhiệt của các vật dụng đó.

Bài giải

Các dụng cụ đun nấu thường làm bằng sắt, đồng, nhôm, inoc, đá, ... vì những chất này dẫn nhiệt tốt. Tay cầm của các dụng cụ thường làm bằng nhựa, gỗ, ... vì những chất này dẫn nhiệt kém hơn k gây nóng nhiều khi cầm.

Chúng ta thường mặc những trang phục làm bằng chất liệu dẫn nhiệt không tốt để giữ ấm cơ thể so với thời tiết bên ngoài.

Những vật dụng giữ nước nóng lâu trong gia đình: phích nước, bình giữ nhiệt, ... vì các loại vật dụng này được phủ nhiều lớp, có lớp chân không, lớp nhựa dày làm ngăn cản nhiệt thoát ra ngoài.

Luyện tập 2

Vì sao vào ban ngày, những lúc có Mặt Trời, cát ở bãi biển có khi trở nên rất nóng và ta nên mang giày, dép để tránh bị bỏng chân?

Bài giải

Vì Mặt Trời có nhiệt độ cao chiếu thẳng xuống cát biển nên khiến cát biển trở nên rất nóng.

Vận dụng:

Cùng sáng tạo: "Tự làm bình giữ nhiệt"

Chuẩn bị: Hai chai thuỷ tinh 330 ml, một số khăn giấy hoặc vải, băng dính.

Thực hiện:

• Một chai để nguyên.
• Lấy giấy hoặc vải bọc kín chai thứ hai (hình 7a). Sau đó, dùng băng dính bao quanh (hình 7b).
• Rót nước ấm vào mỗi chai và đậy kín nắp. Sau khoảng thời gian 15 phút, tiến hành so sánh nhiệt độ của nước trong mỗi chai.

Thảo luận:

Nhiệt độ nước trong hai chai có khác nhau không? Vì sao?

Bài giải

Nhiệt độ nước ở trong chai thứ 1 thấp hơn nhiệt độ nước ở trong chai thứ 2 do chai thứ 2 được bọc 1 lớp vải và một lớp băng dính mà 2 lớp này dẫn nhiệt kém nên có thể giữ nước nóng lâu hơn.