MỞ ĐẦU

Câu hỏi. Vì sao khi gảy đàn ghi ta thì nghe được tiếng đàn?

Bài giải

Khi gảy đàn ghi ta thì nghe được tiếng đàn là vì: khi gảy, dây đàn rung lên và dao động làm cho lớp không khí tiếp xúc với nó rung động theo. Lớp không khí dao động này lại làm cho lớp không khí kế tiếp nó dao động. Cứ thế, các dao động của nguồn âm được không khí truyền tới tai ta, làm cho màng nhĩ dao động khiến ta cảm nhận được âm phát ra từ nguồn âm.

I. SỰ PHÁT RA ÂM THANH

Thí nghiệm, thực hành: Tìm hiểu về sự rung động của mặt trống với việc phát ra âm thanh

*Chuẩn bị: Trống; vụn giấy.

*Tiến hành:

- Rắc ít vụn giấy lên mặt trống (hình 2).

CH1. Dự đoán khi gõ trống thì có hiện tượng gì xảy ra với các vụn giấy.

- Gõ trống, nghe âm thanh do trống phát ra và quan sát vụn giấy trên mặt trống.

CH2. So sánh kết quả quan sát được với dự đoán ban đầu của em. Giải thích vì sao có hiện tượng đó.

CH3. Em có nhận xét gì về mối liên quan giữa sự phát ra âm thanh và rung động của mặt trống?

Bài giải

CH1. Dự đoán khi gõ trống thì có hiện tượng các vụn giấy di chuyển.

CH2. Giải thích hiện tượng đó: khi gõ trống, mặt trống sẽ rung lên làm di chuyển các vụn giấy. 

CH3. Em có nhận xét về mối liên quan giữa sự phát ra âm thanh và rung động của mặt trống: Mặt trống rung động làm cho lớp không khí tiếp xúc vói mặt động rung theo và truyền âm thanh đến tai ta. 

Tìm hiểu sự rung động ở cô họng khi nói

Đặt tay vào cô như hình 3.

Câu hỏi. Khi nói (phát ra âm thanh), tay em có cảm giác gì? Nói với các bạn về cảm giác này.

Bài giải

Khi nói (phát ra âm thanh), tay em có cảm giác bị rung.

LUYỆN TẬP, VẬN DỤNG

Câu hỏi. Tìm ví dụ khác cho thấy vật phát ra âm thanh thì rung động. 

Bài giải

Đổ vào trong cốc thủy tinh một ít nước, sau đó gõ vào thành cốc ta nghe có âm thanh phát ra đồng thời mặt nước trong cốc bị sóng sánh, chứng tỏ thành cốc đã dao dộng.

Câu hỏi và thảo luận:

Câu hỏi 1. Khi thầy cô giáo giảng bài, các em nghe được tiếng nói (âm thanh) của thầy cô. Điều này cho thấy âm thanh có lan truyền qua không khí hay không? Khi đó, âm thanh đã lan truyền từ đâu tới đâu?

Bài giải

Âm thanh có lan truyền qua không khí. Khi đó, âm thanh đã lan truyền từ miệng của giáo viên qua lớp không khí tới tai học sinh. 

Câu hỏi 2. Lấy thêm ví dụ cho thấy âm thanh lan truyền qua không khí từ nguồn âm tới tai người. 

Bài giải

Lấy thêm ví dụ cho thấy âm thanh lan truyền qua không khí từ nguồn âm tới tai người:

- Khi ca sĩ hát, khán giả sẽ nghe thấy giọng hát của ca sĩ. 

- Khi một người thổi sáo, nếu đứng trong khoảng cách đủ gần thì sẽ nghe được tiếng sáo của người đó. 

Thí nghiệm thực hành: Tìm hiểu sự lan truyền âm thanh qua chắt rắn

- Ở một đầu bàn, một bạn gõ nhẹ tay vào mặt bàn.

- Ở đầu kia của bàn, em áp một tai vào mặt bàn để nghe và bịt tai còn lại.

Câu hỏi. Em có nghe được âm thanh không? Từ kết quả thực hiện, hãy cho biết âm thanh đã truyền từ chỗ gõ qua vật nào đến tai em.

Bài giải

Em có nghe được âm thanh. Âm thanh đã truyền từ chỗ gõ qua mặt bàn đến tai em.

 2. Tìm hiệu sự lan truyền âm thanh qua chất lòng

- Một bạn cầm hai thanh sắt nhúng vào cốc nước rồi gõ nhẹ hai thanh sắt vào nhau (hình 5).

- Em áp một tai vào mặt bàn, tai kia được bịt lại (hình 5).

Câu hỏi. Em có nghe được tiếng gõ của hai thanh sắt không? Từ kết quả thí nghiệm, em có nhận xét gì?

Bài giải

Em có nghe được tiếng gõ của hai thanh sắt. Từ kết quả thí nghiệm, em có nhận xét: âm thanh đã truyền qua nước, qua thành cốc, qua mặt bàn đến tai em. 

-> Âm thanh truyền đuọc trong chất lỏng.

Câu hỏi và thảo luận:

Câu hỏi 1. Khi đứng gần ti vi hay khi đứng xa ti vi thì chúng ta nghe thấy âm thanh to hơn?

Bài giải

 Khi đứng gần ti vi thì chúng ta nghe thấy âm thanh to hơn.

Câu hỏi 2. Người đứng bên đường nghe thấy tiếng ồn từ động cơ xe thay đổi như thế nào khi xe chạy lại gần và chạy ra xa dần?

Bài giải

Người đứng bên đường nghe thấy tiếng ồn từ động cơ xe thay đổi khi xe chạy lại gần và chạy ra xa dần: 

- Khi xe chạy lại gần thì sẽ nghe tiếng ồn từ động cơ xe lớn dần. 

- Khi xe chạy ra xa thì sẽ nghe tiếng ồn từ động cơ xe nhỏ dần.

Câu hỏi 3. Khi ra xa nguồn âm thì âm thanh nghe to hơn hay nhỏ hơn (độ to của âm thanh tăng lên hay giảm đi)?

Bài giải

Khi ra xa nguồn âm thì âm thanh nghe nhỏ hơn (độ to của âm thanh giảm đi).

LUYỆN TẬP, VẬN DỤNG

Câu hỏi. Nêu ví dụ cho thấy âm thanh truyền qua chất khí, chất rắn, chất lỏng.

Bài giải

- Âm thanh truyền qua chất rắn : gõ lên mặt bàn rồi úp tai xuống bàn thì nghe thấy tiếng vang của tiếng gõ.

- Âm thanh truyền qua chất lỏng : khi chúng ta bơi dưới nước, chúng ta có thể nghe được tiếng sùng sục của bong bóng nước. 

- Âm thanh truyền qua chất khí : người kia nói thì người khác đứng gần đó có thể nghe thấy.