1. Di sản văn hóa là gì?

Câu hỏi. Em hãy quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy cho biết tên của di sản gắn với từng hình ảnh trên và những đặc điểm chung của các hình ảnh đó.

b) Theo em, di sản văn hoá là gì?

Lời giải:

a) Ta có:

• Ảnh 1: Chùa Một Cột
• Ảnh 2: Phố cổ Hội An
• Ảnh 3: Thánh địa Mỹ Sơn
• Ảnh 4: Đờn ca tài tử Nam Bộ
• Ảnh 5: Trang phục dân tộc Tày
• Ảnh 6: Bài Chòi Hội An

=> Đây đều là những thành tựu về kiến trúc, văn hóa đã được hình từ xưa, mang ý nghĩa lịch sử và giá trị nhất định đối với từng dân tộc, vùng miền nói riêng và đối với đất nước nói chung.

b) Di sản văn hoá là những sản phẩm vật chất, tinh thần có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.

2. Phân loại di sản văn hóa

Câu hỏi 1. Em hãy đọc các sự kiện dưới đây và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy chỉ ra sự khác biệt giữa các di sản văn hoá trong các sự kiện trên.

b) Theo em, di sản văn hoá có thể được chia thành những loại nào? Em hãy chia sẻ hiểu biết của em về các loại di sản văn hoá đó.

Lời giải:

a) Phân biệt:

• Quần thể di tích Cố đô Huế, khu di tích Mỹ Sơn là những di sản văn hóa bằng kiến trúc, được xây dựng từ thời xưa có ý nghĩa lịch sử lâu dài.
• Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, Đờn ca tài tử Nam Bộ, hát Xoan - Phú Thọ là những sản phẩm tinh thần được lưu truyền qua truyền miệng, lễ hội... thể hiện bản sắc văn hóa cộng đồng.

b) Di sản văn hoá bao gồm di sản văn hoá vật thể và di sản văn hoá phi vật thể.

• Di sản văn hoá vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, bao gồm di tích lịch sử- văn hoá, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
• Di sản văn hoá phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hoá liên quan, có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác.

Câu hỏi 2. Dựa vào thông tin trên, em hãy quan sát các hình ảnh dưới đây và cho biết di sản văn hoá nào là: Di tích lịch sử; Danh lam thắng cảnh; Di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia; Di sản văn hoá phi vật thể. Giải thích vì sao.

Lời giải:

• Ảnh 1: Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Đây là di tích lịch sử được xây dựng vào năm 1070 dưới thời vua Lý Thánh Tông, cho xây dựng Văn Miếu thờ Khổng Tử, các vị hiền triết và làm nơi học tập của Hoàng Thái tử. Năm 1076, nhà Vua  cho lập Quốc Tử Giám, chọn quan viên văn chức, người nào biết chữ cho vào Quốc Tử Giám học tập.

• Ảnh 2: Trống đồng

Đây là di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia. Vì đây là một hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học.

• Ảnh 3: Vịnh Hạ Long

Đây là danh lam thắng cảnh - cảnh quan thiên nhiên có giá trị thẩm mĩ, được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới.

• Ảnh 4: Lễ hội Cồng chiêng Tây Nguyên

Đây là di sản văn hóa phi vật thể. Từ thuở sơ khai tiếng cồng chiêng được xuất hiện trong tất cả các lễ hội trong năm từ lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh đến lễ bỏ mả, lễ cúng máng nước, lễ mừng cơm mới, lễ đóng cửa kho,... Cồng chiêng Tây Nguyên biểu hiện cho sự quyền lực và giàu có. Theo quan niệm của người dân Tây Nguyên thì đằng sau mỗi chiếc Cồng chiêng điều ẩn chứa một vị thần, chiếc Cồng chiêng càng cổ thì quyền lực vị thần đó càng cao.

3. Ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội

Câu hỏi. Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi: 

a) Theo em, thông tin trên đã cho thấy di sản văn hoá có ý nghĩa như thế nào đổi với con người và xã hội?

b) Em hãy chia sẻ thêm những hiểu biết của mình về ý nghĩa của di sản văn hoá.

Lời giải:

a) Di sản văn hoá đã góp phần quan trọng vào việc giáo dục lịch sử, vun đắp truyền thống tốt đẹp của dân tộc; góp phần xây dựng và quảng bá hình ảnh quốc gia, truyền bá các giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học và thẩm mĩ quan trọng của di sản văn hoá Việt Nam ra thế giới; đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện, hình thành nên nguồn nhân lực đóng góp trực tiếp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mang lại giá trị kinh tế cho cộng đồng và địa phương.

b) Một số ý nghĩa khác của di sản văn hoá:

• Di sản văn hoá là tài sản, niềm tự hào của dân tộc, thể hiện lịch sử, sự sáng tạo và bản sắc dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, làm cơ sở cho thế hệ sau phát huy và phát triển.
• Di sản văn hoá góp phần phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, làm phong phú kho tàng di sản văn hoá nhân loại.

4. Quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân đối với việc bảo vệ di sản văn hóa

Câu hỏi. Em hãy đọc thông tin, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:

a) Căn cứ vào những quy định của pháp luật trong thông tin, em hãy nhận xét việc làm, hành động của các tổ chức, cá nhân trong các hình ảnh trên.

b) Trước những hành vi vi phạm quy định của pháp luật về bảo vệ di sản văn hoá, em cần thể hiện thái độ và hành động như thế nào?

Lời giải:

a) Việc làm, hành động của các tổ chức, cá nhân trong các hình ảnh:

• Hình ảnh 1: Hành động chăm sóc, dọn dẹp nghĩa trang thương binh, liệt sĩ, người có công với cách mạng là một hành động góp phần vào việc bảo vệ và giữ gìn di tích lịch sử.
• Hình ảnh 2: Việc tổ chức các lễ hội truyền thống tại địa phương đã góp phần bảo vệ, gìn giữ, lan tỏa giá trị của các di sản văn hóa và nâng cao nhận thức của người dân về việc bảo tồn di sản văn hóa.
• Hình ảnh 3: Hành vi sờ đầu rùa ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám là một hành vi đáng lên án, vì nó góp phần phá hoại và gây ảnh hưởng xấu đến di tích lịch sử, di sản văn hóa.
• Hình ảnh 4: Hành vi xả rác bừa bãi ra di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh là hành vi xâm hại đến di sản văn hóa, làm ô nhiễm môi trường, hủy hoại cảnh quan của di sản văn hóa.
• Hình ảnh 5: Hành vi khắc chữ lên tượng đài, bức tượng là hành vi xâm hại đến di sản văn hóa, góp phần phá hoại di tích lịch sử, gây ảnh hưởng ngiêm trọng đến việc bảo tồn cảnh quan.

b) Đối với các hành vi vi phạm quy định của pháp luật về bảo vệ di sản văn hoá, em cần tỏ thái độ phê phán, lên án, tìm cách ngăn chặn những hành vi đó, báo cáo cho cơ quan chính quyền khi phát hiện các hành vi xâm hại đến di sản văn hóa.

Luyện tập

Câu hỏi 1. Theo em, những giá trị văn hoá nào dưới đây đã được công nhận là di sản văn hoá?

A. Nhã nhạc cung đình Huế (Thừa Thiên Huế).

B. Hội Gióng đền Phù Đổng và đền Sóc (Hà Nội).

C. Công trình thuỷ điện Yaly (Gia Lai).

D. Khu di tích văn hoá Óc Eo (An Giang).

E. Bãi biển Mỹ Khê (Đà Nẵng).

Lời giải:

Những giá trị văn hoá đã được công nhận là di sản văn hoá:

• A. Nhã nhạc cung đình Huế (Thừa Thiên Huế).
• B. Hội Gióng đền Phù Đổng và đền Sóc (Hà Nội).
• D. Khu di tích văn hoá Óc Eo (An Giang).

Câu hỏi 2. Cho các di sản: Khu du lịch Tràng An (Ninh Bình), Nhã nhạc cung đình Huế, Bàu Trắng (Bình Thuận), Lễ hội đua thuyền đình Bình Thuỷ (An Giang), Địa đạo Củ Chi (Thành phố Hồ Chí Minh), Động Phong Nha (Quảng Bình), Hoàng Thành Thăng Long (Hà Nội), Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm (Bắc Giang), Truyện Kiều (Nguyễn Du); Nghề gốm Thanh Hà (Quảng Nam); Lễ cấp sắc của người Dao Tiền (Phú Thọ); Lễ hội Ada Koonh (Mừng lúa mới) của người Pa Kô.

Em hãy phân loại các di sản theo bảng gợi ý dưới đây:

Lời giải:

• Di tích lịch sử, văn hóa: Địa đạo Củ Chi (Thành phố Hồ Chí Minh), Hoàng Thành Thăng Long (Hà Nội)
• Danh lam thắng cảnh: Khu du lịch Tràng An (Ninh Bình), Bàu Trắng (Bình Thuận), Động Phong Nha (Quảng Bình)
• Di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia: Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm (Bắc Giang)
• Di sản văn hóa phi vật thể: Nhã nhạc cung đình Huế, Lễ hội đua thuyền đình Bình Thuỷ (An Giang), Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Truyện Kiều (Nguyễn Du), Nghề gốm Thanh Hà (Quảng Nam), Lễ cấp sắc của người Dao Tiền (Phú Thọ), Lễ hội Ada Koonh (Mừng lúa mới) của người Pa Kô

Câu hỏi 3. Ở Khu Di tích Quốc gia đặc biệt Tân Trào, trên nhiều công trình bị du khách viết, vẽ,... gây mất mĩ quan.

Trên một số cây cột hàng trăm năm tuổi ở đình Tân Trào, một số người đã khắc tên, địa chỉ hoặc các hình trái tim, hoa lá,... Thậm chí có người để lại cả địa chỉ, số điện thoại, tài khoản mạng xã hội,... Không chỉ ở trên những công trình, vật dụng tại khu di tích, ngay cả các thân cây, tảng đá và một số bia trong khu di tích cũng bị viết, vẽ gây mất mĩ quan.

a) Em đồng ý hay không đồng ý với những việc làm trên? Vì sao?

b) Nếu gặp những người đang viết, vẽ như vậy, em có thể nói gì với họ?

Lời giải:

a) Em không đồng ý với những việc làm trên vì những hành động viết, vẽ bậy, khắc chữ lên trên các công trình di tích lịch sử chính là hành vi phá hoại, xâm hại đến các di tích lịch sử đó, gây mất mĩ quan, làm hư hại công trình.

b) Nếu bắt gặp những người đang viết vẽ lên các công trình di tích lịch sử, em sẽ khuyên họ không nên làm như vậy, có rất nhiều cách khác để có thể ghi lại dấu ấn và kỉ niệm khi đến tham quan di tích lịch sử như chụp ảnh, mua quà lưu niệm,... thay vì khắc chữ, viết, vẽ vì làm như thế là đang phá hoại, làm hư tổn và gây mất cảnh quan ở khu du tích.

Câu hỏi 4. Giả sử trong quá trình đào móng xây nhà, bố em phát hiện có cổ vật không rõ nguồn gốc từ đâu. Em sẽ khuyên bố làm gì? Vì sao?

Lời giải:

Em sẽ khuyên bố rằng hãy mang cổ vật đó giao nộp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết. Bởi vì nếu như giữ lại cổ vật đó trong nhà hoặc đem đi bán đều là hành vi vi phạm pháp luật.

Câu hỏi 5. Em hãy kể tên một số di sản văn hoá ở địa phương. Em đã làm gì để góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát huy những di sản văn hoá đó?

Lời giải:

Một số di sản văn hóa ở Hà Nội:

• Văn Miếu – Quốc Tử Giám
• Chùa Một Cột
• Cột cờ Hà Nội
• Gò Đống Đa

Việc làm góp phần giữ gìn, bảo tồn, phát huy di sản văn hóa:

• Tham gia các buổi dọn dẹp vệ sinh, chăm hoa, tỉa cây ở khu di tích
• Hưởng ứng các lễ hội kỉ niệm hàng năm
• Tuyên truyền, giới thiệu về giá trị lịch sử, văn hóa của di tích và nâng cao tinh thần bảo vệ, giữ gìn