KHỞI ĐỘNG
Câu hỏi:
- Em cùng các bạn hát / nghe bài hát "Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai" (Nhạc: Lê Mây, lời: Phùng Ngọc Hùng).
- Theo em, vì sao nói: "Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai".
Bài giải
Trẻ em chính là những mầm non tương lai của thế giới, những người sẽ nắm trong tay sự phát triển của thế giới.
KHÁM PHÁ
1. Tìm hiểu một số quyền và bổn phận cơ bản của trẻ em
a. Tìm hiểu một số quyền trẻ em
Quan sát tranh và trả lời câu hỏi:
- Các bạn trong tranh đang được hưởng những quyền gì?
- Em còn biết quyền nào khác của trẻ em.
Bài giải
- Quyền khai sinh và có quốc tịch
- Quyền được chăm sóc sức khỏe
- Quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu
- Quyền được bảo vệ để không bị bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc
- Quyền vui chơi, giải trí
- Quyền được tiếp cận thông tin và tham gia hoạt động xã hội
Một số quyền khác như:
- Quyền được bảo vệ để không bị xâm hại tình dục;
- Quyền được bảo vệ để không bị bóc lột sức lao động;
- Quyền được bảo vệ để không bị mua bán, bắt cóc, đánh tráo, chiếm đoạt;
- Quyền được bảo vệ khỏi chất ma túy;
- ...
b. Tìm hiểu một số bổn phận của trẻ em
Quan sát tranh và trả lời câu hỏi:
- Các bạn trong tranh đã thực hiện bổn phận gì?
- Theo em, trẻ con còn có những bổn phận nào khác.
Bài giải
- Chăm chỉ học tập, giữ gìn vệ sinh, rèn luyện thân thể.
- Yêu lao động, giúp đỡ gia đình làm những công việc thừa sức mình.
- Yêu quý, kính trọng, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ.
- Giúp đỡ người già yếu, người khuyết tật, tàn tật, người gặp hoàn cảnh khó khăn theo khả năng của mình.
- Giữ gìn của công, tôn trọng tài sản của người khác.
- Đoàn kết với bạn bè.
Một số bổn phận khác như:
- Sống khiêm tốn, trung thực và đạo đức; tôn trọng pháp luật;
- Tuân theo nội quy của nhà trường;
- Thực hiện nếp sống văn minh, gia đình văn hóa;
- Tôn trọng, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc;
- ...
2. Khám phá vì sao phải thực hiện quyền và bổn phận của trẻ em
Đọc câu chuyện: Hành trình yêu thương
(SGK Đạo đức 4 kết nối tri thức trang 59)
Câu hỏi:
- Theo em, những em nhỏ bị bỏ rơi ngay từ khi mới chào đời đã bị tước đi những quyền gì của trẻ em?
- Việc làm của cô Mai Anh có ý nghĩa gì đối với Thiện Nhân?
- Thiện Nhân đã thực hiện tốt những bốn phận gì của trẻ em?
- Theo em, vì sao phải thực hiện tốt quyền và bổn phận của trẻ em?
Bài giải
- Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng.
- Việc làm của cô Mai Anh không những đã cứu sống Thiện Nhân mà còn cho Thiện Nhân quyền được nuôi dưỡng, được học tập, vui chơi giải trí.
- Chăm chỉ học tập, giữ gìn vệ sinh, rèn luyện thân thể; Yêu lao động, giúp đỡ gia đình làm những công việc thừa sức mình; Yêu quý, kính trọng, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ.
- Phải thực hiện quyền và bổn phận của trẻ em vì: để bảo đảm lợi ích tốt nhất của trẻ em trong các quyết định liên quan đến trẻ em; Giúp các em ý thức được những bổn phận của mình để có trách nhiệm hơn với xã hội; Là điều kiện cần thiết để trẻ em phát triển đầy đủ, toàn diện về thể chất và tinh thần; Thực hiện quyền trẻ em đảm bảo cho trẻ em được sống, phát triển trong bầu không khí hạnh phúc, yêu thương, lành mạnh...
LUYỆN TẬP
2. Hành vi nào sau đây xâm phạm đến quyền trẻ em? Vì sao?
a. Đánh đập, hành hạ trẻ em.
b. Bắt trẻ em nghỉ học để làm việc.
c. Nhắc nhở khi trẻ em lười học.
d. Yêu cầu trẻ em phụ giúp công việc gia đình phù hợp lứa tuổi.
Bài giải
a. Đánh đập, hành hạ trẻ em là hành vi xâm phạm đến quyền được bảo vệ để không bị bạo lực của trẻ em. Không ai được phép đánh đập, hành hung, gây tổn hại tới sức khỏe của trẻ.
b. Bắt trẻ nghỉ học để làm việc là hành vi xâm phạm tới quyền được giáo dục, học tập của trẻ em. Trẻ em cần được giáo dục, học tập để có thể phát triển toàn diện về trí tuệ và nhân cách.
3. Em tán thành hay không tán thành ý kiến nào dưới đây? Vì sao?
- Lâm: Trẻ em có quyền vui chơi, không cần làm việc gì.
- Nga: Cho con đi học hay không là quyền của cha mẹ.
- Hùng: Trẻ em không cần phải làm các công việc nặng nhọc.
- Mai: Trẻ em có quyền được bày tỏ ý kiến, quan điểm cá nhân.
- Tuấn: Trẻ em chỉ cần học, không cần tham gia các hoạt động khác.
- Hằng: Mọi hành vi xâm phạm quyền trẻ em đều bị trừng phạt nghiêm khắc.
Bài giải
Em đồng ý với những ý kiến của:
- Hùng: trẻ em chỉ cần làm những công việc vừa với sức mình. Đây là nội dung của quyền "Quyền được bảo vệ để không bị bóc lột sức lao động" và bổn phận "Yêu lao động, giúp đỡ gia đình làm những việc thừa sức mình".
- Mai: trẻ em có thể bày tỏ ý kiến, quan điểm cá nhân và nó cần được tôn trọng ngang với ý kiến của người lớn. Đây là quyền được bày tỏ ý kiến và hội họp.
- Hằng: Xâm phạm tới các quyền của trẻ em đồng nghĩa với xâm phạm các quy định của pháp luật, cần phải xử phạt nghiêm khắc.
Em không đồng ý với ý kiến của:
- Lâm: trẻ em có quyền vui chơi, tuy nhiên bên cạnh đó trẻ em cũng có bổn phận yêu lao động, phụ giúp cha mẹ những việc thừa sức mình.
- Nga: Được học tập là quyền của trẻ em và ba mẹ có nghĩa vụ thực hiện nó.
- Tuấn: bên cạnh việc học, trẻ em nên tham gia vào các hoạt động xã hội, vui chơi giải trí để phát triển toàn diện thể chất và tinh thần.
4. Em hãy quan sát các bức tranh sau và cho biết bạn nào thực hiện đúng, bạn nào thực hiện chưa đúng bổn phận của trẻ em? Vì sao?
Bài giải
Những bạn thực hiện đúng bổn phận:
- 2: bạn nhỏ đã thực hiện bổn phận giúp đỡ gia đình làm những công việc thừa sức mình.
- 4: bạn nhỏ đã tố giác hành vi trộm cắp, thực hiện bổn phận tôn trọng tài sản của người khác.
- 5: bạn nhỏ có tinh thần lá lành đùm lá rách, thực hiện bổn phận giúp đỡ những người khó khăn trong khả năng của bản thân.
Những bạn thực hiện chưa đúng bổn phận:
- 1: bạn nhỏ chưa thực hiện tốt bổn phận rèn luyện thân thể.
- 3: bạn nhỏ chưa thực hiện tốt bổn phận yêu lao động, làm những việc thừa sức mình.
- 6: bạn nhỏ chưa thực hiện tốt bổn phận yêu thương, đoàn kết với bạn bè.
5. Xử lý tình huống
a. Linh rất thích xem phim. Mỗi khi đi học về, bạn lại mở ti vi xem mà không phụ giúp bố mẹ việc nhà cũng không ôn bài. Thấy vậy, mẹ nhắc nhở và không cho Linh xem phim nữa. Bạn ấm ức và cho rằng mẹ đã vi phạm quyền vui chơi, giải trí của trẻ em.
Nếu là bạn của Linh, em sẽ khuyên linh điều gì?
b. Trên đường đi học, em thấy bạn cùng xóm bắt nạt em nhỏ.
Em sẽ làm gì trong tình huống đó?
Bài giải
a. Em sẽ giải thích cho bạn Linh thấy lỗi sai của bạn: Trẻ em còn có bổn phận giúp đỡ bố mẹ làm những việc thừa sức mình, đồng thời phải chăm chỉ học tập rèn luyện bản thân. Sau đó khuyên Linh hãy giới hạn thời gian xem ti vi của mình lại để dành thời gian phụ giúp bố mẹ và học tập.
b. Em sẽ lập tức ngăn cản hành vi bắt nạt và nói với bạn rằng điều đó đã xâm phạm vào quyền được bảo vệ để không bị bạo lực của trẻ em, đồng thời như vậy cũng là thực hiện chưa tốt bổn phận của bản thân; khuyên bạn hãy yêu thương, thân thiện với mọi người xung quanh.
VẬN DỤNG
Em hãy tự đánh giá việc thực hiện bổn phận của mình xem điều gì em đã thực hiện tốt, điều gì còn chưa tốt. Đối với những việc chưa tốt, em hãy lập kế hoạch để khắc phục theo bảng gợi ý sau:
| Việc thực hiện tốt | Việc thực hiện chưa tốt | Biện pháp khắc phục |
Bài giải
| Việc thực hiện tốt | Việc thực hiện chưa tốt | Biện pháp khắc phục |
| Yêu quý, kính trọng ông bà cha mẹ. | Chăm chỉ học tập | Dành thêm thời gian cho việc học tập, đọc sách |
| Kính trọng thầy giáo, cô giáo | Rèn luyện thân thể | Lập thời gian biểu cụ thể, dành một khoảng thời gian cố định trong ngày để tập luyện thể thao |
| Lễ phép với người lớn, thương yêu em nhỏ, đoàn kết với bạn bè | Tuận theo nội quy của trường | Hạ quyết tâm rèn luyện thói quen dậy sớm để không đi học muộn |
| ... | ... | ... |
Bình luận